Xét về mặt ngữ âm, cả ba chữ cái “c”, “k” và “q” đều mang âm “cờ”. Điều này những ai đã học đại học chuyên ngành Ngôn ngữ, Ngữ văn đều biết. Nhưng đó là trình độ đại học và thuộc chuyên ngành có liên quan đến ngôn ngữ. Còn đối với học sinh lớp 1, có cần thiết phải dạy các em điều ấy hay không?

Từ sau Cách mạng tháng Tám, khi tiếng Việt được dùng làm ngôn ngữ chính thức trong nhà trường phổ thông, mọi người đều đọc chữ cái “c” là “cờ”, chữ cái “k” là “ka” và chữ “q” là “quy” hoặc “cu”. Sau này khi đất nước tạm thời bị chia cắt thì giáo dục hai miền vẫn đọc như vậy, tuy cách đánh vần và âm có khác chút đỉnh. Ví dụ từ “cá”, ở miền Bắc dạy đọc là “cờ - a - ca - sắc - cá” (đọc âm đầu trước, âm chính sau), còn ở miền Nam dạy đọc là “a - sắc - á - cơ (“cơ” chứ không phải “cờ”) - á cá”.

Cách dạy đánh vần tuy có khác nhau, nhưng có những điểm giống nhau. Đó là không có giáo viên tiểu học nào dạy học sinh đánh vần từ “ký” là “cờ - y - cy - sắc - ký”, hoặc “y - sắc - ý cờ - ý - ký”. Mà cách đánh vần từ “ký” luôn là “ca - y - ky - sắc - ký” hoặc “y - sắc - ý ca - ý - ký”. Và học sinh cũng được giáo viên dạy chữ cái “k” luôn đứng trước các nguyên âm: “i”, “e”, “ê” và “y”. Còn chữ cái “c” đứng trước các nguyên âm còn lại: “a”, “ă”, “â”, “o”, “ô”, “ơ”, “u”, “ư”.

Riêng chữ cái “q”, không học sinh nào trước kia được giáo viên dạy mang âm “cờ”. Học sinh chỉ được dạy chữ cái “q” luôn đi chung với chữ cái “u” và đọc là “quờ” (miền Nam đọc là “quơ”). Ví dụ từ “quả” đánh vần là “quờ - a - qua - hỏi - quả” (hoặc “a - hỏi - ả - quơ - ả - quả”). Chứ học sinh không hề biết cách đánh vần lạ lùng “cờ - u - cu - a - coa - hỏi - quả”.

Có ý kiến cho rằng dạy học sinh biết cả ba chữ cái “c”, “k” và “q” cùng mang âm “cờ” và dạy theo cách đánh vần mới là để các em nắm vững cấu tạo âm, từ đó viết đúng chính tả hơn. Nói như vậy hơn nửa thế kỷ qua, hàng chục triệu (thậm chí có thể trăm triệu) trí thức và người lao động Việt Nam đều viết sai chính tả do không được học cách “đánh vần công nghệ giáo dục”?

Nói tóm lại, cách dạy học sinh lớp 1 như trước kia chữ cái “c” đọc là “cờ”, chữ cái “k” đọc là “ka”, còn chữ cái “q” không thể đứng riêng mà phải đi chung với “u” đọc là “quờ” có gì “không đúng” hay sao? Sau này nếu học sinh nào học các chuyên ngành có liên quan đến ngôn ngữ như đã nêu trên có em nào bảo rằng khi học lớp 1, giáo viên đã dạy mình “sai kiến thức” hay không (vì không dạy cả ba chữ cái “c”, “k” và “q” đều mang âm “cờ”)?

Lớp 1 là lớp đầu cấp tiểu học, học sinh bước đầu chuyển từ chơi mà học ở mầm non để bước sang học là chính. Vì vậy chỉ nên dạy cho các em những gì thật đơn giản, dễ tiếp thu. Chỉ cần dạy học sinh biết một chữ cái nào đó “đọc là gì” là đủ (chữ cái “c” đọc là “cờ”, chữ cái “k” đọc là “ca”...), còn chữ cái đó “mang âm gì” thì chưa thật sự cần thiết. Đừng muốn các em phải nắm vững tiếng Việt như sinh viên đại học chuyên ngành ngôn ngữ.

Nguyễn Anh Dân