Điểm nóng chính trị - xã hội cũng có đặc trưng như điểm nóng xã hội nói chung, song nó có tính đặc thù riêng, diễn ra trong lĩnh vực chính trị - xã hội, khi mà sự chống đối của đám đông quần chúng, của những lực lượng đối lập đã hướng trực tiếp vào những người nắm giữ quyền lực chính trị, cơ quan quyền lực và thể chế chính sách của chính quyền nhà nước.

Một số yêu cầu cơ bản trong xử lý điểm nóng chính trị - xã hội

Một trong những yêu cầu cơ bản là qua giải quyết tình huống, phải làm cho nhân dân tin tưởng hơn vào công lý, vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước và càng xa lánh kẻ xấu, kẻ địch lợi dụng phá hoại.

Trước hết, phải hạn chế sự sự lan tỏa sang nơi khác và làm cho điểm nóng nguội dần.

- Phong tỏa “lây lan”. Khi điểm nóng bùng phát, phải nhanh chóng và kịp thời lập “rào chắn”, không để phát sinh thêm vấn đề mới làm phức tạp thêm tình hình; đặc biệt, phải chặn đứng ngay sự lợi dụng của kẻ địch.

- Làm cho điểm nóng nguội dần. bằng những biện pháp nghiệp vụ, sử dụng các phương tiện thông tin đại chúng, sự tiếp xúc nhanh của những người có thẩm quyền làm dịu sự “hưng phấn” của đám đông, từng bước giải tán từng nhóm quần chúng, cô lập bọn quá khích, vô hiệu hóa những kẻ cầm đầu.

Thứ hai, phải bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân và tăng cường hiệu lực của hệ thống chính trị sở tại.

- Phát huy vai trò của quần chúng tích cực. Trên cơ sở đáp ứng những yêu cầu chính đáng của nhân dân mà động viên và bảo vệ quần chúng tốt, nhất là những người có uy tín trong cộng đồng, vạch mặt những kẻ xấu, chỉ ra những điều sai trái trong việc làm của đám đông cũng như của mỗi người, hướng họ từ người tham gia tạo nên yêu sách thành người cùng trách nhiệm giải quyết vấn đề yêu sách đặt ra.

- Phát huy vai trò của hệ thống chính trị sở tại. Khi tình huống vừa bùng phát, phải củng cố nhanh hệ thống chính trị ở cơ sở. Thực hiện sự lãnh đạo tập trung của tổ chức Đảng. Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân phải phát huy tối đa vai trò vận động thuyết phục quần chúng. Chính quyền sở tại sử dụng một cách năng động, mềm dẻo và khéo léo các biện pháp giáo dục thuyết phục với biện pháp hành chính cưỡng chế, các biện pháp tư tưởng với kinh tế, đạo đức với pháp luật, khuyến cáo răn đe…; trừng trị thích đáng các phần tử phản động, ngoan cố quậy phá.

Thứ ba, tạo ra sự bình ổn bền vững trong đời sống xã hội.

- Lập lại sự bình ổn xã hội. Nhanh chóng tìm ra biện pháp giải quyết tình huống. Biện pháp không chỉ trực tiếp giải quyết vấn đề chính trị đó. Không “đao to búa lớn”, không phô trương hay lợi dụng quyền lực và bạo lực; không để thiệt hại nhân mạng hay tổn thương về tinh thần, tránh đến mức thấp nhất thiệt hại của cải của quần chúng.

- Tạo tiền đề cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Giải pháp được lựa chọn không nhằm chỉ để dập tắt mà còn phải chữa trị căn nguyên sinh ra điểm nóng và kết hợp với tổng thể các giải pháp khác để cho đời sống xã hội phát triển tốt hơn cả về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội.

Quy trình xử lý điểm nóng chính trị - xã hội

Quy trình mang tính phổ biến của xử lý các điểm nóng chính trị - xã hội thường bao gồm những bước cơ bản sau:

Bước 1: Nắm tình hình, phân tích nguyên nhân và nhận dạng mâu thuẫn.

- Số lượng người tham gia biểu tình chống đối. Phân tích thành phần, đối tượng, hình thức tổ chức lực lượng… Họ nêu những yêu sách gì? Những yêu sách đó do cơ quan nào giải quyết? Ai là người cầm đầu? Số lượng những người quá khích? Những âm mưu và thủ đoạn? Họ có quan hệ trực tiếp, gián tiếp với những đâu?

- Phân tích, tìm ra các nguyên nhân đưa đến các điểm nóng. Nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan, nguyên nhân bên trong và nguyên nhân bên ngoài, nguyên nhân sâu xa và nguyên nhân trực tiếp.

- Xem xét tính chất của các mâu thuẫn. Mâu thuẫn đối kháng hay không đối kháng, mâu thuẫn giữa nội bộ nhân dân hay mâu thuẫn địch ta, mức độ của từng mâu thuẫn và sự đan xen giữa chúng.

Bước 2: Áp dụng những biện pháp “rút ngòi nổ” và từng bước giải quyết dứt điểm vấn đề.

Lựa chọn chính xác phương pháp, hình thức, lục lượng thích hợp và nghệ thuật sử dụng các phương tiện hỗ trợ mà nhất là các phương tiện thông tin đại chúng để nhanh chóng “rút ngòi nổ” và “hạ nhiệt độ” của điểm nóng, giải tán đám đông và đối sách với những người cầm đầu một cách khéo léo. Vì vậy, cần thiết phải:

- Thành lập ngay ban chỉ đạo chung. Thiết lập sự lãnh đạo, chỉ huy thống nhất, phát huy hiệu lực của hệ thống chính trị để giữ vững quyền lực chính trị; đặc biệc chú ý đến việc lựa chọn đúng người chỉ huy và ban tham mưu cùng hệ thống chỉ đạo từ trên xuống.

- Xác định đúng phương thức giải quyết. Xây dụng kế hoạch giải quyết từng vấn đề một và cả phương án dự phòng. Chuẩn bị phương án xử lý tình huống xấu nhất có thể xảy ra, ngăn ngừa nguy cơ lan tỏa sang nơi khác bằng tất cả các biện pháp có thể; trong đó, biện pháp tư tưởng, tâm lý để ngăn ngừa việc chưa xảy ra vẫn là quan trọng nhất.

- Thực hiện đối sách hợp lý. Nắm vững phương châm: kiên định về nguyên tắc, mềm dẻo về phương pháp, linh hoạt trong hình thức, thỏa đáng về biện pháp trên cơ sở dựa vào dân, nắm lấy dân và thực hiện bằng lực lượng của dân.

Bước 3: Khắc phục hậu quả khi điểm nóng bị dập tắt.

Khi giải tán được đám đông và xử lý những người cầm đầu thì, về cơ bản, điểm nóng đã đươc dập tắt. Vấn đề tiếp theo là xử lý hậu quả:

- Bình thường hóa đời sống xã hội. Đưa những hoạt động cơ bản của đời sống cộng đồng trở lại bình thường như trước khi xảy ra điểm nóng; đồng thời giải quyết luôn những gút mắc có liên quan cũng như tạo ra tiền đề cho sự phát triển mới.

- Khắc phục những thiệt hại. Những thiệt hại về người và của phải được giải quyết một cách thấu lý đạt tình; phù hợp với pháp luật hiện hành, truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đạo lý và sinh hoạt cộng đồng.

- Truy cứu trách nhiệm. Trên tinh thần xây dựng mà tiến hành xác định rõ đúng sai, xử lý công khai và đúng tội những người có sai lầm cả hai phía đúng với từng tính chất của vụ việc; khen thưởng những người có công bảo vệ chế độ.

Bước 4: Rút kinh nghiệm, dự báo tình hình và áp dụng những giải pháp để điểm nóng không tái phát.

- Đúc kết kinh nghiệm. Cần tiến hành đánh giá rút kinh nghiệm về người cán bộ lãnh đạo, hệ thống tổ chức quyền lực, phương thức lãnh, chỉ đạo và sự bất cập của chính sách hay luật pháp của của nhà nước, cơ sở chính trị - xã hội trong quần chúng.

- Dự báo điểm nóng có thể tái phát lại không? Nếu có thì mức độ tái phát ra sao? Xu hướng của nó là như thế nào? Cần áp dụng những giải pháp gì để tiếp tục xử lý tình huống tái phát.

- Các giải pháp không để cho điểm nóng tái phát. Cần áp dụng những giải pháp gì để điểm nóng không tái phát? Những giải pháp trước mắt và những giải pháp  bổ trợ.

Điểm nóng chính trị - xã hội phải được xử lý theo quan điểm lịch sử cụ thể và hết sức cẩn trọng; mỗi sai lầm dù là sai lầm nhỏ cũng có thể làm cho tình hình xấu đi, thậm chí trở nên nguy hiểm, mất kiểm soát và hậu quả là khôn lường.

                                                                                                Trung Kiên (tổng hợp)