Qua quá trình thực hiện, cấp trên lại phải kiểm tra, đôn đốc để xem xét chủ trương công tác được triển khai vào thực tế như thế nào; xác định nhân tố mới xuất hiện để nhân rộng; tháo gỡ khó khăn cho cấp dưới, điều chỉnh lại chủ trương, biện pháp sao cho sát hợp hơn; tiến hành việc sơ kết, tổng kết chủ trương đã đề ra.

Giúp cho cấp ủy, Ban Chấp hành đoàn thể tiến hành hướng dẫn, kiểm tra chủ trương công tác có các ban công tác chuyên môn, hoặc có cán bộ mà cấp ủy, Ban Chấp hành phân công theo dõi chuyên đề sâu.

1. Hướng dẫn triển khai chủ trương công tác dân vận

a) Thời điểm phải hướng dẫn chủ trương công tác

Tổ chức cấp trên (cấp ủy, Ban Chấp hành đoàn thể) tiến hành hướng dẫn cấp dưới khi:

- Có quyết định quan trọng (nghị quyết, chỉ thị...) của cấp ủy, Ban Chấp hành cấp trên cần triển khai rộng rãi ở địa phương, cơ sở.

- Chương trình công tác, chủ trương chỉ đạo hoặc triển khai phong trào thi đua của quần chúng liên quan đến nhiều cơ sở, nhiều địa bàn.

b) Tiến hành việc hướng dẫn

Trong các nghị quyết, chỉ thị của cấp ủy, Ban Chấp hành, Ban Thường vụ của một cấp bộ giao cho các cơ quan giúp việc phải hướng dẫn thực hiện. Do đó, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức tiến hành hướng dẫn đã được xác định.

Căn cứ để hướng dẫn là các văn bản gốc (nghị quyết, chỉ thị) đã định ra chủ trương, nay cần được cụ thể hóa để có thể thực hiện đồng bộ, thống nhất.

Xây dựng văn bản hướng dẫn là sự cụ thể hóa các chủ trương tiến hành; đề ra yêu cầu, nội dung, biện pháp, thời gian thực hiện… cơ cấu của văn bản hướng dẫn có thể bao gồm:

- Đặt vấn đề, gồm: căn cứ yêu cầu, lý do, phạm vi thực hiện văn bản hướng dẫn.

- Nội dung cụ thể việc triển khai chủ trương: công việc và chỉ tiêu phải thực hiện (học tập, phổ biến, hoạt động, tổ chức thi đua, vay vốn, chuyển giao kỹ thuật, tương trợ nhau, chọn điểm, nhân rộng điển hình, v.v..).

- Tổ chức thực hiện: nêu được sự phân công triển khai, theo dõi; việc kiểm tra, thời điểm rút kinh nghiệm, biện pháp động viên đơn vị làm tốt khẩu hiệu và danh hiệu thi đua, v.v..

- Mở hội nghị triển khai hướng dẫn: với các chủ trương quan trọng của cấp ủy, Ban Chấp hành, Ban Thường vụ thường triển khai hướng dẫn thực hiện thông qua hội nghị do cấp ủy, Ban Thường vụ chủ trì. Một chủ trương đã được triển khai thì chỉ gửi văn bản hướng dẫn cho cấp dưới thực hiện.

2. Kiểm tra thực hiện chủ trương công tác dân vận

Kiểm tra thực hiện chủ trương là một khâu công tác giúp cho các cấp ủy, Ban Chấp hành, Ban Thường vụ của một cấp đi vào thực tế để xem tổ chức của mình đã hoạt động như thế nào. Qua đó hiểu rõ hơn khó khăn, thuận lợi, nhân tố mới và những tồn tại phải khắc phục để hoạt động đạt hiệu quả tốt hơn; nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ. Công tác kiểm tra bao gồm các việc sau:

a) Chủ trương tiến hành kiểm tra

Thuộc thẩm quyền và được bàn bạc quyết định của tập thể Ban Chấp hành, Ban Thường vụ của một cấp theo Điều lệ của Đảng, đoàn thể đã ghi.

Khi quyết định việc kiểm tra, cơ quan ra quyết định phải chỉ rõ: kiểm tra gì, thời gian, ai được phân công phụ trách việc kiểm tra.

b) Lập đoàn kiểm tra

Do tính chất cụ thể của từng vụ việc phải kiểm tra mà việc lập đoàn kiểm tra thể hiện rõ tư tưởng chỉ đạo, phạm vi, trách nhiệm của từng đoàn kiểm tra.

- Đoàn kiểm tra của cấp ủy, Ban Chấp hành (của một cấp bộ) do một đồng chí chủ chốt của Ban Thường vụ chịu trách nhiệm; đồng thời chỉ định thêm các thành viên thuộc các cơ quan chức năng có thể thực hiện tốt công việc kiểm tra.

- Đoàn kiểm tra của cơ quan chức năng (Ủy ban Kiểm tra, Ban Thanh tra) là tổ chức được đại hội hoặc các Ban Chấp hành bầu hoặc cử ra; tiến hành kiểm tra theo chương trình công tác hoặc kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm quy định của tổ chức.

Tất cả chủ trương, kế hoạch tổ chức kiểm tra được thông báo cho cơ quan, tổ chức được kiểm ra để có sự chuẩn bị, làm tốt công việc trên.

c) Tiến hành kiểm tra

Theo kế hoạch, việc kiểm tra được tiến hành tại địa điểm thực tế. Công việc gồm:

- Nghe báo cáo đã được chuẩn bị theo yêu cầu;

- Nghiên cứu tài liệu liên quan;

- Làm việc riêng với từng cá nhân, đơn vị có trách nhiệm;

- Họp đoàn kiểm tra nhận xét sơ bộ;

- Trao đổi lại với lãnh đạo đơn vị được kiểm tra;

- Ra văn bản kết luận cuộc kiểm tra, việc phải xử lý;

- Gửi báo cáo tới các cơ quan có liên quan, nêu rõ kiến nghị và việc phải giải quyết qua cuộc kiểm tra.

d) Xử lý kết quả kiểm tra

Cơ quan ra quyết định kiểm tra phải nghe báo cáo kết quả việc kiểm tra, rồi nhận định và kết luận cuộc kiểm tra; làm rõ những việc làm chưa đúng, mức độ sai sót, khuyết điểm của đơn vị, tổ chức được kiểm tra.

Qua kiểm tra một hoặc một số đơn vị, cấp ủy, Ban Chấp hành, Ban Thường vụ xem xét rút kinh nghiệm và có thể ra thông báo rộng hơn về những bài học qua đợt kiểm tra được tiến hành; nhằm giúp cho nhiều đơn vị điều chỉnh các chủ trương, biện pháp chỉ đạo ngày càng sát hợp hơn. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Đảng phải luôn luôn xét lại những nghị quyết và những chỉ thị của mình đã thi hành thế nào. Nếu không vậy thì những nghị quyết và chỉ thị đó sẽ hóa ra lời nói suông mà còn hại đến lòng tin cậy của nhân dân đối với Đảng”.