...

b) Hội thảo khoa học

Hội thảo khoa học là loại hội nghị khoa học không lớn với mục đích đưa ra một số vấn đề khoa học nhất định để thảo luận, tranh luận. Số người dự hội thảo khoa học nên hạn chế trong khoảng 20-30 người, không nên quá đông.

Để thội thảo có hiệu quả, cần thông báo trước cho những người dự hội thảo vấn đề cần thảo luận. Những người dự hội thảo gửi trước cho người chủ trì hội thảo ý kiến tham gia thảo luận của mình.

Khi vào hội thảo, người chủ trì hội thảo đọc báo cáo đề dẫn. Báo cáo này không dài nhưng cần nêu lên vấn đề, những nội dung cần thảo luận, nhất là những ý kiến khác nhau để thảo luận, tranh luận. Sau đó, các thành viên tham gia hội thảo phát biểu ý kiến. Để cuộc hội thảo đạt hiệu quả và đỡ tẻ nhạt, những người tham gia không nên chỉ đọc nguyên văn bản đã viết mà có thể trình bày thêm và tham gia tranh luận. Mỗi người chỉ nên trình bày trong khoảng thời gian từ 15-20 phút. Hết sức tránh việc lợi dụng diễn đàn để kể lể thành tích. Trong hội thảo khoa học, cần bảo đảm nguyên tắc:

- Tạo ra bầu không khí tự do tư tưởng, thoải mái về tinh thần, không có sự hạn chế nào về các ý tưởng được nêu ra.

- Không chỉ trích, châm biếm hoặc có hành động gây phương hại đến tự do tư tưởng.

- Khuyến khích và lắng nghe mọi ý kiến, kể cả những ý kiến có vẻ lạc đề, vô lý, vì sau đó lại có thể tiếp tục tranh luận.

- Kết thúc hội thảo, người chủ trì chỉ cần tóm tắt những ý kiến tham gia, không cần kết luận.

- Các bài viết tham gia hội thảo có thể được tập hợp trong một cuốn kỷ yếu.

c) Viết báo cáo khoa học

Báo cáo khoa học nhằm mục đích ghi nhận và công bố các kết quả nghiên cứu, đồng thời cũng là văn bản để báo cáo cơ quan quản lý nghiên cứu hoặc cơ quan tài trợ. Có nhiều hình thức báo cáo công trình nghiên cứu:

- Viết báo cáo từng phần đã hoàn tất của công trình nghiên cứu.

- Viết báo cáo trung hạn theo quy định của cơ quan quản lý nghiên cứu.

- Viết báo cáo hoàn tất công trình nghìn cứu để công bố kết quả nghiên cứu và báo cáo với cơ quan tài trợ hoặc cơ quan quan lý nghiên cứu.

* Về nội dung của báo cáo:

- Giới thiệu chung vấn đề nghiên cứu;

- Trình bày vắn tắt hoạt động của nhóm nghiên cứu;

- Cơ sở lý thuyết được sử dụng;

- Mô tả các phương pháp nghiên cứu;

- Trình bày, mô tả những kết quả đạt được;

- Thảo luận về kết quả và những vấn đề chưa được giải quyết cần được tiếp tục nghìn cứu.

* Về kết cấp chung của báo cáo:

- Lời nói đầu:

Nêu vắn tắt lý do và bối cảnh của đề tài, ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài, kết quả đạt được và những tồn tại, những dự kiến sau công trình nghiên cứu. Trong phần cuối của Lời nói đầu cần có mấy dòng cảm ơn đối với những cơ quan và cá nhân có sự giúp đỡ đặc biệt với công trình nghiên cứu.

- Tổng quan:

+ Giới thiệu chung về vấn đề nghiên cứu.

+ Tổng quan lịch sử nghiên cứu, những vấn đề còn bỏ trống trong các nghiên cứu trước đây và quan điểm lựa chọn vấn đề nghiên cứu.

+ Trình bày vắn tắt hoạt động nghiên cứu.

Nội dung nghiên cứu và kết quả:

+ Trình bày những giả thuyết và phương pháp kiểm chứng;

+ Trình bày những kết quả đạt được về mặt lý thuyết và kết quả áp dụng;

+ Thảo luận, bình luận kết quả và nêu những vấn đề chưa được giải quyết.

- Kết luận và khuyến nghị⁸:

+ Kết luận về toàn bộ công cuộc nghiên cứu;

+ Các khuyến nghị.

Ngoài những phần chính trên đây, trong báo cáo khoa học còn có phần tài liệu tham khảo, trích dẫn, đề mục và chỉ dẫn tác giả, các phụ lục.

5. Nghiệm thu đề tài nghiên cứu

Nghiệm thu đề tài nghiên cứu là việc đánh giá công trình nghiên cứu đó. Người ta thường căn cứ vào ba vấn đề dưới đây để đánh giá:

- Mức độ đạt về nội dung;

- Mức độ đạt về thời gian;

- Triển vọng ứng dụng kết quả nghiên cứu.

Thông thường có bốn mức đánh giá: xuất sắc giỏi; khá; đạt yêu cầu và không đạt yêu cầu. Có nơi còn định ra hệ thống thang điểm (thường là 100 điểm) để lượng hoá các mức trên (ví dụ có 100 điểm là tối đa, chia ra 60 điểm để đánh giá nội dung 30 điểm về triển vọng ứng dụng, còn 10 điểm là mức độ đạt về thời gian nghiên cứu. Cộng cả ba loại trên nếu đạt dưới 50 điểm là "không đạt”, từ 50 điểm đến 70 điểm là "đạt yêu cầu”, từ 71 điểm đến 90 điểm là "khá", từ 91 điểm đến 100 điểm là "xuất sắc” hoặc "giỏi").

Có hai phương pháp đánh giá: phương pháp chuyên gia và phương pháp hội đồng. Phương pháp hội đồng được áp dụng phổ biến hơn. Một hội đồng nghiệm thu được thành lập (có quyết định thành lập) gồm những người am hiểu lĩnh vực nghiên cứu của đề tài. Số thành viên hội đồng là số lẻ, thông thường, hội đồng có 7 hoặc 9 thành viên, trong đó có một chủ tịch, một thư ký và ba thành viên là người viết nhận xét phản biện (hai người viết nhận xét với tư cách cá nhân, một người viết nhận xét với tư cách một cơ quan áp dụng kết quả nghiên cứu), ngoài ra có thể cơ cấu một số thành viên khác, là chuyên gia thuộc các cơ quan chuyên ngành có liên quan. Quyết định thành lập Hội đồng nghiệm thu do cơ quan chủ quản lý theo quy định của Nhà nước. Để có tư liệu làm việc cho hội đồng, nhóm nghiên cứu cần viết một bản tóm tắt báo cáo khoa học và gửi cho các thành viên hội đồng trước ngày triệu tập phiên họp của hội đồng.

Sau khi nghe Chủ nhiệm đề tài trình bày (trình bày theo bản tóm tắt, không quá 30 phút), nghe những bản nhận xét phản biện, hội đồng thảo luận và bỏ phiếu (lúc này những người dự hội nghị nghiệm thu nghỉ giải lao). Phần cuối cùng của hội nghị nghiệm thu, sau khi nghe Thư ký hội đồng công bố kết quả kiểm phiếu và đánh giá xếp loại, Chủ nhiệm đề tài phát biểu cảm tưởng và cảm ơn.

Những điều cần lưu ý khi viết bản nhận xét phản biện khoa học:

Đây là một văn bản nhằm mục đích bình luận, phân tích và đánh giá một công trình khoa học, được sử dụng làm căn cứ cho việc xem xét đề tài nghiên cứu khoa học, nên bao gồm:

- Phần mô tả thủ tục: tên công trình được nhận xét, bố cục, số trang chung và số trang qua từng phần và chương.

- Phần mô tả nội dung chung và nội dung qua các chương trình.

- Phần nhận xét tổng quan và cái mới trong thành tựu.

- Phần nhận xét những chỗ chưa được giải quyết (do trở ngại khách quan hay do sai phạm trong phương pháp tiếp cận hoặc sai phạm lôgích trong suy luận).

- Phần đánh giá các lập luận.

- Phần khuyến nghị (công trình có thể được chấp nhận; công trình cần được chỉnh lý thêm một phần hoặc cần phải làm lại; công trình đáng được xếp vào loại...).