Hàm Yên là một trong những địa phương duy nhất ở Tuyên Quang tổ chức chọi dê. Chọi dê Hàm Yên diễn ra từ 3 năm nay, đúng vào dịp tổ chức lễ hội Động Tiên từ mùng 9 tháng Giêng.

Xuân sang, nắng ấm tỏa xuống bản làng, hòa vào không khí nô nức trẩy hội đầu năm, du khách khắp nơi lại háo hức đón chờ trận “thư hùng” của các chú dê. Thường thì có khoảng trên 30 con dê tranh tài tại “sàn đấu” rộng chừng 20m2. Được biết, trước khi vào trận, mỗi “đấu sỹ” dê cần vượt qua những yêu cầu như: Cân nặng trên 50 kg trở lên, vóc dáng nhanh nhẹn, khỏe mạnh; dê có nguồn gốc rõ ràng, sống tại địa phương và được cán bộ thú y xã thẩm định kỹ lưỡng, tuyệt đối không mang dịch bệnh. Các “đấu sỹ” có số báo danh và được bốc thăm thi đấu với hình thức loại trực tiếp. Những chú dê núi thường ngày hiền lành thơ thẩn kiếm ăn trên các sườn núi, nay được chủ nuôi dưỡng, chăm sóc chu đáo và dạy cho những miếng đòn trông thật dũng mãnh.

Sau tiếng còi bắt đầu vào trận, hai chú dê chiến lao vào nhau, chúng sử dụng những cú nhảy cẩng ra đòn, màn bẻ chân, khóa chân, màn húc đẩy mãnh liệt… để hạ “nốc ao’’ đối thủ.  Những chiến thuật khéo léo, pha ra đòn đẹp mắt nhằm thẳng vào đối phương, khiến người xem không thể rời mắt. Một con dê thi đấu tốt phải là con có bộ râu dài, sừng dáng cao, cơ bắp khỏe, đủ độ tuổi và cân nặng. “Đấu sỹ” thắng trận sẽ được vào vòng trong. Nếu trong thời gian dài mà vẫn bất phân thắng bại thì trọng tài căn cứ vào “đấu sỹ” nào tấn công nhiều hơn hoặc có miếng đánh hiệu quả hơn để quyết định phần thắng. Đa số những người nuôi đều muốn tham gia chọi dê để chọn ra những con to khỏe và đẹp nhất làm con đầu đàn có vai trò bảo vệ, duy trì nòi giống.

Một điều đặc biệt trong lễ hội chọi dê là thi đấu quyết liệt nhưng không con dê nào bị thương tích nhiều. Trải qua cuộc đấu, các chú dê như có sức mạnh hơn, can trường hơn. Kết thúc giải đấu, các con dê được quy tụ lại đàn và tiếp tục được nuôi dưỡng sinh sản tiếp chứ không giết thịt như một số sới chọi trâu, ngựa. Lễ hội đã mang đến một không khí sôi nổi, vui tươi và tạo sân chơi bổ ích cho người dân trong những ngày đầu xuân mới.