Ở mỗi miền đất nước, mỗi dân tộc đều có điệu hát ru riêng. Lời ru cất cánh từ mọi miền quê đã vun đắp cho tâm hồn và nhân cách trẻ thơ. Các bà mẹ dân tộc Kinh thường đem những câu ca dao, lục bát vào ru con. Vì vậy, nhiều bà mẹ đã thuộc lòng Truyện Kiều bởi nó gần gũi với lời ru. Còn các bà mẹ dân tộc Tày cũng có những lời ru con thật đẹp:
|
Ứ noọng noòn
Noòn đắc noòn đây
Noòn thả mé pây rấy au qua
Noòn thả á, pây nà ău luôm
Luôm lầu đảy thoong boóc
Nộc choóc đảy thoong tua
Tua nâng pây mí ỏm
Tua nâng pây nhọm mây…
Tạm dịch:
Ơi em ngủ đi
Ngủ say, ngủ yên lành
Chờ mẹ lên nương lấy dưa
Chờ chị nhé ra đồng bắt châu chấu
Châu chấu đầy hai ống
Chim choóc được hai con
Một con đi giặt tã
Một con đi nhuộm chỉ…
|
Lời ru giản dị kể về những công việc hàng ngày như đi nương hái dưa, ra ruộng lúa bắt châu chấu, giặt tã áo cho em, nhuộm chỉ thêu áo… Song lời ru toát lên một nỗi niềm mong muốn khát khao là mong sao con mình trở thành người con hiếu thảo, chăm chỉ làm ăn, có cuộc sống ấm no hạnh phúc.
Nói về hát ru con, đã có chuyện kể rằng: “Có một cô gái người Kinh, lên vùng cao Nà Hang làm dâu ở một gia đình người Tày. Với cô, tất cả đều lạ lẫm. Cô phải học từ cách ăn ở, đi đứng sao cho phù hợp với phong tục tập quán của dân tộc Tày. Sắp sinh con, cô cũng chuẩn bị đầy đủ quần áo, tã lót, mũ yếm, tất tay… song, còn một thứ cô quên chưa chuẩn bị ấy là lời ru. Ngày ấy, khi con trai được ba tháng tuổi, cô cho con ăn no mà nó chẳng chịu ngủ. Trưa sắp đứng bóng mà cơm canh chưa nấu, bố mẹ chồng lại sắp đi làm nương về. Cô cứ bế con rong ruổi hết trên nhà sàn lại xuống cầu thang, hết “Hành khúc ngày và đêm”, lại “Chia tay hoàng hôn” mà thằng bé vẫn không ngủ. Bà mẹ chồng biết cô con dâu mình thiếu những lời ru nhẹ nhàng, trầm bổng mà không tiện nói, sợ con dâu phật ý, bà bèn bảo: “Đưa cháu cho mẹ, con đi nấu cơm đi”. Bà đón cháu, khẽ đong đưa nôi, rồi cất lời ru:
Ứ noọng noòn
Noòn đắc noòn đây…
Câu “Ứ” bà ngân nga nghe cứ ngọt lịm. Nghe mẹ ru, cô tưởng tượng như mình đang dầm mình dưới dòng suối Bắc Ka trong vắt, lại nghe thoảng đâu đây ngọn gió mát lành từ đỉnh Phia Đeng thổi về. Thằng bé lim dim ngủ, thở đều đều mang cả vào giấc ngủ nụ cười “mụ dạy”. Từ đấy, cô ham mê học hỏi những lời ru, những câu hát đồng dao của đồng bào dân tộc Tày. Lời ru của cô cũng ngọt ngào, bay bổng hơn”.
Ngày nay, dựa trên lời hát ru nguyên bản, người ta đặt lời mới, phần nhạc thêm tiết tấu, luyến láy cho lời ru mềm mại hơn, trữ tình hơn. Khúc hát “Ru em” dân ca Tày đã trở thành bài hát nhiều người ưa thích, được đem đi biểu diễn ở nhiều cuộc liên hoan văn nghệ quần chúng và đã giành được nhiều giải thưởng cao.
Nghe khúc hát ru, ta như được sống lại một thời ấu thơ với lời ru ấm áp của mẹ. Đó chính là sức sống tình cảm bền bỉ, một vẻ đẹp chất phác mà thanh cao đã nâng bước ta đi trên mọi nẻo đường đời.
Kim Ngân