Những hàng rào đá chạy dọc đường làng, ngõ xóm

Đá núi được vận chuyển về xếp bao quanh nhà, quanh vườn rau, cây cối như một bức tường thành bảo vệ mỗi gia đình. Hàng rào đá thường có độ cao ngang tầm ngực người, kéo dài nối tiếp, đan xen, đa dạng, hình thù khác lạ, phong phú, nhìn từ xa như một bức ký họa với gam màu chân chất, gần gũi thiên nhiên. Hàng rào đá phản ánh sự sáng tạo không ngừng của người Nùng An chắt chiu qũy đất nhỏ hẹp để canh tác trong điều kiện khó khăn.

Các dãy hàng rào đá của bản làng sẽ làm mọi người trầm trồ, thán phục khi quan sát cận cảnh bởi sự tài hoa trong nghệ thuật xếp đá của những người "nghệ sỹ nông dân"; hàng rào đá tưởng như chênh vênh dễ đổ nhưng đâu biết nó đã tồn tại hàng trăm năm nay cùng với sự phát triển của nền văn hóa dân tộc Nùng An. Đặc biệt hơn là tài xếp đá đơn của những người dân lao động nơi đây. Đó là loại đá vừa phải để khi chồng lên, chèn, khóa, xếp không chiếm diện tích sản xuất mà vẫn vững chắc. Đá được chọn xếp hàng rào quanh nhà, vườn bãi, được lấy từ núi cao, từ vườn bãi, dù là đá to hay nhỏ, gồ ghề hay bằng phẳng được lựa chọn sắp xếp tạo nên một cảnh quan vừa có tính thẩm mỹ, vừa hữu dụng trong việc bảo vệ thành quả lao động. Hàng rào đá cũng phản ánh không gian sinh hoạt văn hóa làng xã được tồn tại qua bao đời.

Sự bền vững của hàng rào đá được biết đến khi trải qua thời gian, mưa nắng mà không dễ đổ, qua thời gian xanh đen lại và gắn kết vào nhau như có một chất keo gắn bó bền chặt. Trâu, bò, ngựa hằng ngày được chăn thả tự do ra bãi, khi đi ăn hay lúc về chuồng cũng không làm đổ hàng rào đá. Nét đẹp văn hóa của hàng rào đá không rõ có được khởi tạo, trao truyền từ bao giờ, nhưng sự bền vững và phát triển của nó đã minh chứng cho một nét đẹp văn hóa của người Nùng An, một sức sống nội sinh, trường tồn không phủ nhận được. Điều này có được phải chăng xuất phát từ tấm lòng yêu quê hương, bản quán, cộng thêm sự sáng tạo trong lao động sản xuất. Hàng rào đá gây ấn tượng bởi người Nùng An đã sáng tạo ra một thứ văn hóa riêng biệt gắn với quá trình lao động, sản xuất tự cung, tự cấp, từ dệt vải chàm đến tự làm dao, búa, cày, bừa, làm ngói âm dương... Sự hiện diện của hàng rào đá là một biểu hiện rõ ràng nhất về vẻ đẹp văn hóa lâu đời gắn với lao động sản xuất.

Những giá trị văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc như hàng rào đá xã Phúc Sen cần được gìn giữ, bảo tồn để làm đẹp thêm bản sắc văn hóa của con người, quê hương Cao Bằng.      

Nguồn: dantocmiennui.vn, 17/4/2017