Học viên lớp múa sư tử mèo xã Quang Trung, huyện Bình Gia tập múa

Múa sư tử là một loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống thường được biểu diễn trong các dịp lễ, tết của người Tày, Nùng (hai dân tộc chiếm trên 80% dân số Lạng Sơn) với nhiều tên gọi khác nhau như: kỳ lân, phụ, loòng phụ… Tuy nhiên, tên gọi chung nhất, thông dụng nhất là múa sư tử mèo. Vì đầu sư tử này có hình tròn giống chiếc nón vành rộng, được trang trí bằng các đường vẽ với nhiều màu sơn sặc sỡ.

Cũng giống như múa sư tử của các dân tộc khác, múa sư tử mèo không tách rời khỏi nhạc và trò diễn. Tuy nhiên, múa sư tử mèo có thêm những vật dụng, đạo cụ đặc trưng không thể thiếu như: mặt báo đông, mặt nả lình (còn gọi là mặt khỉ); chiêng (là), chũm chọe (xụp xè, xấp xóa, nghé xả); đinh ba chạc (sam xa), gậy, đoản đao (pàn tao), kiếm, dao nhọn… Tùy vào không gian, địa điểm, mục đích, yêu cầu múa sư tử mèo có nhiều nghi thức, điệu múa và các trò diễn cho phù hợp như: múa chào thần thánh; múa chúc mừng năm mới các nhà trong làng (pai hờn, pái lờn); múa đi đường, múa tại hội lồng tồng… và các trò diễn như: báo đông, trò vui của khỉ, múa võ (oóc quyền)…

Với quan niệm sư tử là tượng trưng cho sự thịnh vượng, phát đạt, sư tử đi đến đâu là mang theo hạnh phúc, no đủ và niềm vui đến đó, vì vậy, trong các ngày hội đầu năm, múa sư tử là một hoạt động thể hiện khát vọng của con người về một cuộc sống tốt đẹp hơn. Ngoài ra, với vũ điệu khỏe khoắn, múa sư tử còn là một hoạt động thể hiện tinh thần thượng võ của người miền núi. Đặc biệt, vào đầu năm mới (mùng 1, 2 tết âm lịch), đồng bào Tày, Nùng Lạng Sơn thường mời các đội múa sư tử vào nhà mình múa với quan niệm năm mới sư tử xuất hiện sẽ xua đuổi tà ma, diệt mọi ôn dịch, biểu hiện sự thái bình và niềm tin vào một năm mới sung túc. Bà Phùng Thị Lê (phường Hoàng Văn Thụ, thành phố Lạng Sơn) cho biết: Tuy nhà ở trung tâm thành phố nhưng mỗi năm tết đến, gia đình tôi và hàng xóm ở đây vẫn đón các đội múa sư tử mèo từ các xã đến từng nhà múa để cầu bình an, sức khỏe và may mắn trong năm mới. Không biết có xua đuổi được tà ma như quan niệm hay không nhưng không khí trong gia đình thực sự vui tươi và rộn rã hơn rất nhiều.

Trong cuộc sống hiện đại với nhiều loại hình nghệ thuật mới xâm nhập nhưng người dân tộc Nùng xã Hải Yến (huyện Cao Lộc) vẫn yêu thích và duy trì tục lệ múa sư tử mèo trong những ngày lễ, tết. Ông Hứa Xuân Dương, Chủ tịch UBND xã cho biết: Hiện nay, 6/7 thôn trong xã có đội múa sư tử với 12 đầu lân và gần 200 thành viên tham gia. Người dân ở mọi độ tuổi đều đam mê múa sư tử mèo. Mỗi hộ gia đình tự nguyện đóng góp từ 10 đến 50 ngàn đồng/năm cho các đội múa sư tử luyện tập và biểu diễn.

Nhận thức được ý nghĩa của loại hình nghệ thuật múa sư tử mèo trong đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Tày, Nùng, Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch (VHTTDL) đã mời nghệ nhân mở lớp truyền dạy với mong muốn gìn giữ và phát huy giá trị của loại hình di sản phi vật thể này. Tính riêng năm 2016, sở đã tổ chức được 2 lớp học múa sư tử mèo, thu hút hơn 60 học viên tham gia. Ông Lâm Văn Đầm, nghệ nhân thôn Tân Lập, xã Quang Trung, huyện Bình Gia cho biết: Múa sư tử có từ đời ông cha tôi truyền lại. Từ nhỏ, tôi đã được học và thường đi múa vào những dịp lễ tết, hội lồng tồng. Ngoài đi múa các ngày hội trong làng, trong xã, tôi còn được mời đi múa tận các xã khác (Thiện Hòa, Thiện Long) và cả các huyện Cao Lộc, Lộc Bình… Vừa qua, tôi đã tham gia lớp múa sư tử của Sở VHTTDL và truyền dạy được cho 30 học viên. Các học viên đi tập đều, nhiệt tình và hầu hết đều múa được khoảng 80%.

Ông Nguyễn Phúc Hà, Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh cho biết: Múa sư tử mèo là một hình thức sinh hoạt văn hoá đặc sắc của các dân tộc Tày, Nùng trong tỉnh. Thời gian tới, Sở VHTTDL tiếp tục tuyên truyền vận động nhân dân gìn giữ giá trị của loại hình nghệ thuật tổng hợp này. Đồng thời nghiên cứu, sưu tầm tư liệu, lập hồ sơ trình lên cấp trên đề nghị xếp hạng đối với loại hình múa sư tử của dân tộc Tày, Nùng. Qua đó nhằm đưa loại hình này trở thành một sản phẩm văn hóa du lịch hấp dẫn riêng có của xứ Lạng, góp phần làm phong phú thêm hành trình tham quan, khám phá, trải nghiệm của du khách tham quan du lịch trong và ngoài tỉnh Lạng Sơn./.

Nguồn: baolangson.vn