Cũng như các dân tộc anh em khác, đồng bào M’nông có một hệ thống lễ nghi vô cùng đa dạng, mỗi nghi lễ có một ý nghĩa riêng biệt. Trong đó, Lễ cúng mừng được mùa được đồng bào thực hiện ngay sau vụ thu hoạch, nhằm cảm tạ trời đất, thần linh đã che chở, phù hộ cho bon làng một mùa vụ no đủ, cây trái sum suê…

Lễ cúng mừng được mùa là một nghi lễ quan trọng nên tất cả phải được chuẩn bị chu đáo và thực hiện theo đúng nghi lễ cổ truyền. Lễ vật cúng gồm: 1 ché rượu cần, 1 con gà, 1 ống bầu, cơm lam, thịt nướng, lòng heo và nhất là phải có sản vật của vụ mùa đó như lúa, cà phê, bơ…Trước khi lễ cúng diễn ra, tất cả mọi người từ già đến trẻ đều phải mang trang phục truyền thống của dân tộc và các nghệ nhân mang theo cồng chiêng để diễn tấu.

Khi mâm cúng được soạn sẵn, già làng-chủ lễ khấn như sau: “Hôm nay, chúng tôi làm lễ mừng được mùa. Chúng tôi cho dao, xà gạc ăn trước. Chúng tôi cho rìu cào ăn trước. Nhờ xà gạc, rìu giúp mới có lúa. Nhờ con dao, cào giúp mới có bơ. Dụng cụ ăn trước, chúng tôi ăn sau. Chúng tôi nhờ dao, rựa, rìu, cào, giúp chúng tôi làm rẫy có lúa, có bơ. Chúng tôi trả công bằng ché rượu mới. Chúng tôi trả công bằng con gà, con dê. Chúng tôi sử dụng phát, chặt, cào, vót. Đừng đứt tay, đừng chém vào chân. Ơ Giàng…”.

Ngay sau lời khấn, già làng lấy tiết gà pha rượu phết vào các vật dụng như dao, cào, rìu, xà gạc, cửa ra vào, kho lúa, gác bếp… để cúng các thần bếp, thần giữ cửa chính, thần kho lúa và mời tổ tiên về dự lễ với bà con và mong thần bảo vệ, phù hộ cho con cháu luôn bình an, no đủ… Khi cúng xong, già làng lấy tiết gà bôi lên ché rượu và cắm cần uống trước, rồi mời mọi người cùng chung vui. Lúc này, đội chiêng sẽ tiến hành diễn tấu và đi vòng tròn xoay quanh khu vực cúng, mọi người sẽ cùng nhau chung vui bên ché rượu cần và nhịp xoang truyền thống.

Ông Điểu M’Rưng ở xã Đắk R’moan cho biết: “Đối với người M’nông, Lễ cúng mừng được mùa vô cùng quan trọng trong đời sống. Bởi qua nghi lễ không chỉ thể hiện sự biết ơn đối với cây trồng mà còn thể hiện sự tôn kính đối với các vị thần linh đã che chở, mang lại cuộc sống sung túc cho bon làng”.

Theo bà Lê Thị Hồng An, Phó Giám đốc Ban Quản lý Công viên địa chất núi lửa Krông Nô, Lễ cúng mừng được mùa là một trong những nghi lễ nông nghiệp cổ truyền của người M’nông và hiện vẫn được đồng bào gìn giữ. Trong những ngày làm việc tại Đắk Nông, các chuyên gia UNESCO sẽ đánh giá các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc bản địa và đây là một trong những điểm nhấn quan trọng để họ đồng ý cho tỉnh Đắk Nông nộp hồ sơ xét duyệt danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu.

Do đó, trong Chương trình “Đắk Nông - Mùa bơ chín”, tỉnh sẽ tái hiện nghi lễ cúng mừng được mùa và tất cả đều do các nghệ nhân ở bon Đắk R’moan, xã Đắk R’moan thực hiện. Đặc biệt, để các chuyên gia có cái nhìn toàn diện, sâu sắc hơn, trong nhà truyền thống của bon Đắk R’moan (địa điểm diễn ra lễ cúng) cũng trưng bày đầy đủ các dụng cụ lao động sản xuất và sinh hoạt của đồng bào như chiêng, ché, gùi, rổ rá, bếp…

Mỹ Hằng/Báo Đắk Nông online