Khúc hát ru của đồng bào Tà Ôi tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

Tiếng hát ru không thể thiếu được trên cánh võng, bên vành nôi đong đưa, trên đôi tay trìu mến của mẹ. Mỗi dân tộc có một làn điệu hát ru của riêng mình. Nhưng dù thuộc dân tộc nào, con người đều lớn lên trong tiếng hát ru dịu ngọt của mẹ hiền.

Khúc hát ru từ tay mẹ

Những lời ru của người Tà Ôi thường theo lối ứng tác thường là những khúc ca ngắn nhưng thể hiện sinh động công việc của đồng bào từ xa xưa như: làm nương rẫy, săn bắn, se sợi kéo chỉ, dệt zèng... Hình ảnh con người trong bài hát là con người lao động và bài hát ru cũng là khúc hát ngợi ca tinh thần lao động.

Từ xưa, hát ru của người Tà Ôi theo mẹ và con lên nương, cùng mẹ và con xuống núi. Những câu hát gần gũi, mộc mạc thể hiện sâu lắng tình cảm của người mẹ dành cho con. Bởi từ lời bài hát ru luôn hướng tới những điều tốt đẹp, những giá trị cao quý, bồi đắp thêm tâm hồn bé thơ của con trẻ, cho con trẻ biết thêm bao điều thú vị của cuộc sống: “Ru con con ngủ cho ngoan cho ấm ơi con, con ngủ cho ngoan con ơi/ Để mẹ lên rừng, lên núi, lên hái quả hái rau, đốt ong/ Ơi con ơi…ơi…ơi sau này khôn lớn con học hành giỏi giang, trở thành người có ích cho buôn làng/ Ru con con ngủ cho ngoan để mẹ đan, mẹ dệt cho con để con có quần áo đẹp để mặc, à ơi con ơi ngủ ngoan con ơi”. Cuộc đời con người không thể ghi hết những câu ca mẹ hát nhưng nhờ đó mà bao người con đã lớn lên và trưởng thành.

Khác với lời ru con trai, lời ru của mẹ dành cho con gái lại thể hiện mong muốn người con gái của mình sau này chăm chỉ, khéo léo biết đi rừng hái rau, ra suối lấy nước, biết đan những dụng cụ sinh hoạt và đặc biệt là biết dệt zèng - nghề dệt truyền thống của đồng bào Tà Ôi: “Ru con con ngủ cho ngoan cho ấm ơi con, con ngủ cho ngoan con ơi/ lên rừng, lên núi, lên hái quả hái rau, đốt ong/ Ơi con ơi…ơi…ơi sau này khôn lớn con học hành cho tốt để sau này có tương lai tốt đẹp cho xã hội/ Ru con con ngủ cho ngoan để mẹ đan, mẹ dệt cho con để con có quần áo đẹp để mặc. Con lớn lên sau này dệt ấm no hạnh phúc”. Tiếng hát, lời ca đã trở thành linh hồn của buôn làng, là nơi gửi gắm tình cảm chân thành của người Tà Ôi theo cách riêng của mình.

Nếu ai có dịp được thưởng thức làn điệu hát ru của đồng bào Tà Ôi huyện A Lưới, chắc hẳn sẽ cảm nhận được lời ca tha thiết, dịu êm mà ẩn chứa trong đó là tình yêu mãnh liệt với mảnh đất và con người nơi dãy Trường Sơn.

Hát ru trong đời sống của người Tà Ôi

Hát ru của người Tà Ôi không chỉ phong phú về nội dung, chan chứa sắc thái biểu cảm mà còn đa dạng về hình thức thể hiện. Để những đứa trẻ lớn lên cùng với lòng tôn kính mẹ cha, tình yêu thiên nhiên, yêu lao động, sống nhân ái, vị tha được nuôi dưỡng qua những lời ca đẹp đẽ từ thuở ấu thơ.

Hiện lên trong các bài hát ru không chỉ là cả thế giới hồn nhiên với những hình ảnh bình dị và hết sức gần gũi với tuổi thơ mà lời hát ru còn có ý nghĩa quan trọng trong giáo dục đạo đức, nhân cách của con người, bồi đắp tình yêu quê hương, gia đình; bồi đắp đời sống tâm hồn của trẻ thêm phong phú, trong sáng; hình thành cho con trẻ những gì đẹp đẽ trong những năm tháng đầu đời. Không chỉ người mẹ hát ru con mà cả người chị, người bà cũng hát ru. Những bài hát ru luôn phải ngắn gọn, mộc mạc dễ nhớ, dễ thuộc, từng lời hát vừa như nhắc nhở cho con biết về cội nguồn, bổn phận phải làm gì cho dân làng thương, làng quý vừa thể hiện tình yêu thương chan chứa, sự hy sinh của cha mẹ dành cho con cái:“Cháu ơi cháu ngủ cho ngoan để mẹ đi hái măng để về nấu cho cháu ăn/ Cháu ơi cháu ngủ cho ngoan sau này cháu lớn lên cầm dao cầm cuốc để thay cho bà cho bố mẹ để có cơm ăn áo mặc thoát đói nghèo”.

Bà A Viết Thị Nhi (dân tộc Tà Ôi, huyện A Lưới) cho biết: Từ xa xưa, người Tà Ôi ai ai cũng biết hát ru, không chỉ có mẹ ru con, bà ru cháu mà ông cũng có thể ru cháu, bố có thể ru con và anh, chị cũng thường xuyên ru em. Lớp lớp thế hệ này đến thế hệ khác, lời ru ngấm sâu trong mỗi con người, mỗi bản làng, đến cả những cánh rừng, khe suối, lời ru theo người Tà Ôi từ lúc nằm nôi đến hết cuộc đời. Đã là người Tà Ôi thì không ai là không biết hát ru.

Từng lời, từng lời vừa da diết, sâu lắng như hơi thở, như tiếng lòng của người Tà Ôi, lại vừa như vẽ nên một bức tranh về cuộc sống sinh hoạt rất đỗi mộc mạc, thân quen trong mỗi gia đình: chị trông em, mẹ thì dệt vải... Từng lời hát đầm ấm của người chị đã ru đứa em dần đi vào giấc ngủ say để cho mẹ làm việc...

Qua các bài hát ru, thế giới tự nhiên đã được cảm nhận bằng con mắt trẻ thơ nên rất hồn nhiên, trong sáng và giàu cảm xúc. Với tình yêu thương của mình, người hát ru đã hóa thân vào từng lời hát. Hát ru thể hiện nhận thức, các mối quan hệ và ứng xử của đồng bào trong cuộc sống đối với tự nhiên và xã hội./.

Nguồn: langvietonline.vn