Cũng như nhiều già làng khác trong tổ, nhà của già Long Dinh Ha Pròng thường là nơi giải quyết các mâu thuẫn trong xóm, trong dòng họ. Ảnh: N.N

Ðiều hành bằng “Luật tục”

Thôn Đam Pao là thôn lâu đời nhất ở Đạ Đờn với hơn 400 hộ dân sinh sống và hộ đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) chiếm hơn 50%. Tổ già làng tự quản được thành lập tháng 4/2015 theo chủ trương của xã nhằm phát huy vai trò của già làng, người có uy tín trong vùng đồng bào DTTS ở đây gồm 10 trưởng họ đại diện cho cả ba thành phần dân tộc Cil, Mạ, K’Ho và là những chức sắc, chức việc tại các tôn giáo trên địa bàn. Họ điều hành và giải quyết mọi vấn đề của buôn, làng bằng “hệ thống” luật tục.

Ông Nguyễn Minh Thu - Trưởng thôn Đam Pao cho biết: Tổ già làng tự quản có chức năng vận dụng những phong tục tập quán của đồng bào DTTS kết hợp với chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước để giải quyết những vấn đề phức tạp nảy sinh trong đời sống bà con. Đồng thời nắm bắt những tâm tư, tình cảm, nguyện vọng chính đáng, những khó khăn, vướng mắc tại cộng đồng dân cư để phản ánh với cấp ủy, chính quyền từng bước cải thiện và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho bà con một cách tự nguyện.

Hơn hai năm qua, Tổ già làng tự quản đã hòa giải được 37 vụ mâu thuẫn, 13 vụ tranh chấp lớn liên quan đến đồng bào DTTS. Đơn cử vụ việc đầu năm 2017, hai nhóm thanh niên gồm 14 người, là con em hai dân tộc K’ Ho và Cil đánh nhau liên tục hai ngày trời mà nguyên nhân mâu thuẫn do uống rượu say. Già Kră Jăn Nhang kể: “Đầu tiên chúng tôi tìm hiểu xem đó là những thanh niên thuộc dòng họ nào. Sau đó cử trưởng các dòng họ đó xuống trò chuyện, tìm hiểu nguyên nhân, rồi họp lại, phân tích ai đúng ai sai cho nhóm thanh niên. Sau đó, Tổ trưởng Tổ già làng đứng ra tổ chức cho hai nhóm thanh niên trên bắt tay giảng hòa. Nhóm thanh niên gây sự trước bị phạt con “heo ba gang” (heo có độ dài bằng 3 gang tay) làm lễ giảng hòa cho hai bên”. Những việc lớn như vậy mới có sự vào cuộc của cả Tổ già làng, còn những việc nhỏ thì các trưởng họ có trách nhiệm tự giải quyết như vụ việc gia đình ông Kră Jăn Ha Nam và Kơ Să Ha Tư ném đá vào nhà nhau vì tranh chấp mương thoát nước, hay vợ chồng anh Ha Chàng và Chị Ka Then đã đứng sát bên bờ vực của sự đổ vỡ gia đình được già Long Dinh Ha Pròng hòa giải thành công. Chuyện là Ha Chàng nhiều lần không làm việc, đi nhậu say về còn “thượng cẳng chân, hạ cẳng tay” với Ka Then. Ka Then uất ức nhất quyết đòi “đổ gạo” (li hôn) với Ha Chàng. Già Ha Pròng đã cất công nhiều ngày trời để giúp Ha Chàng hiểu cái sai của mình và giúp Ka Then nguôi giận. Già nhắc nhớ cả hai vợ chồng về sự cấm kỵ chuyện “đổ gạo” trong phong tục của người DTTS mình. Đó cũng là một tội lỗi trong tôn giáo để bát gạo của “Ka Then” không đổ xuống, để cuộc hôn nhân của Ha Chàng và Ka Then vẫn được giữ vững. Còn trường hợp Ha Xom sẽ không cưới được người con gái Đơng Gur Phương Hoa xinh đẹp bởi bố mẹ Phương Hoa thách cưới quá cao, có bán hết trâu, hết cà phê vừa thu hoạch cũng không đủ nếu không có già Mi chel Tiểu và già Đơng Gur Ha Lơng hóa giải sẽ không đến được với nhau. 

“Ngày xưa ông già mình cũng là già làng. Họ giải quyết các vấn đề của bà con có cả cái tốt nhưng vẫn còn những cái hủ tục. Nay mình phải lựa cái tốt phù hợp với pháp luật của nhà nước, giữ cho buôn làng bình yên”, già Long Dinh Ha Pròng nói.

Ðể Ðam Pao luôn là Suối Mơ

Theo trưởng thôn Đam Pao, tổ già làng tự quản không chỉ là lực lượng nòng cốt trong giải quyết các vụ việc mà còn là những người dẫn đầu, đóng góp lớn trong sự phát triển của Đam Pao. Tổ già làng thường xuyên cập nhật thông tin thông qua các văn bản, tài liệu hướng dẫn, các cuộc họp thôn, từ đó xây dựng kế hoạch phối hợp với chính quyền địa phương các cấp tuyên truyền, vận động nhân dân, đặc biệt là bà con DTTS trong thôn chấp hành tốt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các quy định của địa phương và vận động con em trong dòng tộc chấp hành noi theo. Trong tổ, có già làng từng là chủ tịch xã đã về hưu như Mi Chel Tiểu, có giáo viên về hưu như Cil Mup Ha Pa, có nông dân đi đầu sản xuất giỏi như Bon Dơng Ha Chàng... nên tùy vào các vấn đề cần vận động mà mỗi cá nhân sẽ được giao trách nhiệm chính.

Trong sản xuất kinh tế, già Ha Chàng đi đầu thực hiện và tuyên truyền, vận động bà con thực hiện chương trình tái canh, ghép cải tạo cà phê. Gia đình ông cùng bà con tham gia tổ hợp tác sản xuất rau, hoa theo hướng công nghệ cao, tổ hợp tác chăn nuôi bò vàng tập trung, tổ hợp tác mây tre đan… Các già làng còn vận động những hộ lười lao động, thường xuyên uống rượu không lo làm ăn tham gia lao động cải thiện cuộc sống. Do đó, tỷ lệ hộ nghèo trong vùng đồng bào DTTS thôn Đam Pao giảm xuống còn 3,14%. Tính đến cuối năm 2016, thu nhập bình quân đầu người ở Đam Pao đạt trên 50 triệu đồng/người/năm. 

“Đặc biệt trong phong trào xây dựng nông thôn mới, tổ già làng tự quản luôn có mặt trong tất cả các đợt vận động bà con hiến đất làm đường giao thông”, Trưởng thôn Đam Pao khẳng định. Bởi thế, trong 4.950 m đường bê tông, 1 nhà sinh hoạt cộng đồng, 6.500 m hệ thống điện chiếu sáng, hệ thống camera an ninh tại 6 khu dân cư… với tổng số tiền huy động nhân dân đóng góp trên 1,2 tỷ đồng và 1.250 ngày công lao động đều có sự chung sức đồng lòng của bà con vùng DTTS. Đến nay thôn Đam Pao là một trong những thôn đầu tiên của xã Đạ Đờn hoàn thành 19/19 tiêu chí về xây dựng nông thôn mới.

“Đam Pao theo tiếng đồng bào nghĩa là Suối Mơ. Ngoài việc đặt theo tên con suối chảy qua thôn, ông bà mình còn bảo đặt tên Suối Mơ để cuộc sống của bà con mình ở đây tốt đẹp như mơ. Bởi thế những người uy tín, được bà con tin tưởng phải có trách nhiệm làm đầu tàu, gương mẫu, giúp đỡ bà con có cuộc sống khấm khá, có thế Đam Pao mình mới đẹp được như mơ”, già Kră Jăn Nhang đã nói. Ông Phạm Thanh Hùng - Chủ tịch UBMTTQVN xã Đạ Đờn nói thêm: “Tổ Già làng tự quản thôn ĐamPao là mô hình điểm để xã triển khai nhân rộng tại 7/7 thôn có đồng bào DTTS trên địa bàn xã năm 2018”. 

Từ thành tích đạt được, Tổ Già làng tự quản thôn Đam Pao là 1 trong 16 tập thể được Chủ tịch UBND tỉnh tặng Bằng khen về thành tích trong công tác dân vận năm 2017.

Nguồn: baolamdong.vn, ngày 04/1/2018