Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đặc biệt coi trọng công tác dân vận, xác định đây là một trong những nhiệm vụ chiến lược, cơ bản, lâu dài của cách mạng Việt Nam. Quán triệt đường lối, quan điểm của Đảng; nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò của công tác dân vận qua các thời kỳ cách mạng, lúc thuận lợi cũng như lúc khó khăn, trong chiến tranh hay trong thời bình, Quân đội luôn tổ chức và tiến hành tốt công tác dân vận; dựa chắc vào dân, giúp đỡ dân, bảo vệ dân và được dân tin yêu, che chở, đùm bọc, nuôi dưỡng để Quân đội ngày càng phát triển lớn mạnh.

Có thể khẳng định rằng, công tác dân vận, công tác binh - địch vận (nay là công tác dân vận - tuyên truyền đặc biệt) của Quân đội luôn quán triệt sâu sắc và vận dụng sáng tạo đường lối, quan điểm của Đảng ta về lực lượng cách mạng,  phương pháp cách mạng, công tác vận động quần chúng và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc vào thực tiễn từng giai đoạn cách mạng. Đó là: “Tăng cường đoàn kết toàn dân, đoàn kết các giai cấp và các tầng lớp yêu nước… đoàn kết tất cả những lực lượng có thể đoàn kết, tranh thủ bất cứ lực lượng nào có thể tranh thủ, trung lập những thế lực cần trung lập, thu hút đông đảo quần chúng Nhân dân vào phong trào đấu tranh chung…” (Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ 3 của Đảng).

Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân, ngay từ những trận chiến đấu đầu tiên, tiến hành công tác chính trị nội bộ sâu sắc, dựa vào tai mắt Nhân dân nắm vững địch tình, thực hiện bí mật, bất ngờ, làm địch trở tay không kịp; giáo dục, giác ngộ tù binh và thả tù binh tại trận; khuếch trương tuyên truyền chiến thắng trong Nhân dân, mở rộng cơ sở tổ chức của Đảng trong quần chúng. Sau Tổng khởi nghĩa thắng lợi và bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Quân đội ta đã trở thành một quân đội đông đảo, có quy mô quốc gia. Kế thừa, phát triển truyền thống dân vận của Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân, tất cả các đơn vị của Quân đội ta đều có hoạt động dân vận, thực hiện toàn quân làm dân vận. Bằng những hình thức tuyên truyền, cổ động phù hợp, bộ đội ta đi đến đâu cũng vận động Nhân dân đứng lên thực hiện lời hiệu triệu toàn dân kháng chiến, toàn diện kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh; tuyên truyền, cổ động đường lối trường kỳ kháng chiến, tự lực cánh sinh của Đảng trong Nhân dân. Những năm đầu kháng chiến chống thực dân Pháp, thực hiện chủ trương đại đội độc lập và tiểu đoàn tập trung, Quân đội ta đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ phát động chiến tranh du kích của toàn dân, đi sâu vào vùng sau lưng địch, kết hợp tác chiến với vận động quần chúng, với binh - địch vận, thể hiện trong hành động của mình phẩm chất của một đội quân vừa chiến đấu vừa công tác. Trong những năm cuối của cuộc kháng chiến, tác chiến chính quy của các binh đoàn chủ lực quân đội ta phát triển. Các binh đoàn đã chiến đấu tập trung thành các chiến dịch nhưng không bao giờ sao nhãng nhiệm vụ dân vận của mình. Trong những chiến dịch mở ở vùng núi, đặc biệt ở Tây Bắc, bộ đội ta đã chấp hành một cách nghiêm chỉnh kỷ luật quần chúng và chính sách đối với đồng bào thiểu số ở những vùng còn ít biết đến cách mạng. Điều đó đã có ảnh hưởng chính trị rất sâu rộng, biến những vùng mới giải phóng thành căn cứ của cách mạng, của kháng chiến. Sau khi hòa bình lập lại ở miền Bắc, bộ đội ta đã hoàn thành xuất sắc công tác dân vận trong thực hiện nhiệm vụ tiễu phỉ ở vùng núi phía Bắc và vận động đồng bào vùng Công giáo chống âm mưu cưỡng ép di cư vào Nam của bọn phản động tay sai đế quốc.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, công tác dân vận của Quân đội ta tiếp tục đạt đến một trình độ phát triển mới. Thực hiện phương châm hai chân, ba mũi, ba vùng, đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang song song phát triển và gắn bó khăng khít với nhau. Bất cứ một đơn vị nào trên chiến trường, dù là bộ đội chủ lực hay bộ đội địa phương đều gắn bó máu thịt với Nhân dân, đồng cam cộng khổ với Nhân dân, giúp đỡ Nhân dân và cùng Nhân dân đấu tranh chống Mỹ - ngụy. Quan hệ giữa Quân đội với Nhân dân như cá với nước, đồng thời còn như những người bạn chiến đấu cùng chiến hào. Các tổ chức chính trị của Nhân dân trở thành những binh chủng mới của chiến tranh Nhân dân Việt Nam, làm cho cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ của Nhân dân ta càng trở nên có tính chất toàn dân và toàn diện hơn bao giờ hết.

Đặc biệt, nhiều năm qua, Quân đội ta còn là một đội quân dân vận quốc tế giỏi, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ giúp các nước bạn Lào và Campuchia, vận động cách mạng trong quần chúng Nhân dân các nước bạn, được Nhân dân bạn coi bộ đội ta như con em của mình, đoàn kết keo sơn, nhường cơm sẻ áo, cùng đấu tranh chống kẻ thù chung. Thắng lợi ở Campuchia đánh bại chế độ Pôn Pốt diệt chủng và phát triển được thế và lực của cách mạng nước bạn như hiện nay là nhờ một phần quan trọng công tác dân vận của bộ đội tình nguyện Việt Nam.

Những năm xây dựng đất nước trong hòa bình, Quân đội ta tiếp tục vận dụng sáng tạo các nội dung, hình thức, phương pháp phong phú, thiết thực để tiến hành có hiệu quả công tác dân vận. Trong thiên tai, lũ lụt, cán bộ, chiến sĩ Quân đội luôn là lực lượng xung kích không quản ngại nguy hiểm, hy sinh, kịp thời tham gia ứng cứu, giúp đỡ, bảo vệ tính mạng và tài sản của Nhân dân. Ở những nơi vùng sâu, vùng xa, biên giới, Bộ đội Biên phòng và các đơn vị làm nhiệm vụ sản xuất đã triển khai có hiệu quả công tác dân vận từ việc giúp dân phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, chăm sóc sức khỏe, dạy học cho con em đồng bào; tuyên truyền Nhân dân nêu cao cảnh giác, đấu tranh với bọn xấu và âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch, giữ vững ổn định địa bàn. Quân đội ta không chỉ là một đội quân chiến đấu vũ trang mà còn là một đội quân công tác, gắn bó máu thịt với Nhân dân nên danh hiệu “Bộ đội Cụ Hồ” mới có sức nặng và chiều sâu tâm thức trong lòng Nhân dân đến như vậy. Công tác dân vận đã trở thành một truyền thống vẻ vang của Quân đội, thể hiện bản chất cách mạng cần được giữ vững và phát huy lên một trình độ cao hơn trong điều kiện lịch sử mới.

Góp phần quan trọng viết nên truyền thống “Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì Chủ nghĩa xã hội nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”, làm tỏa sáng hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ - Bộ đội của dân. Cục Dân vận với chức năng là cơ quan tham mưu chiến lược, trải qua 70 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành (01/5/1947 - 01/5/2017), với những tên gọi khác nhau: Phòng Địch vận, Cục Địch vận, Cục Dân vận, Cục Nghiên cứu, Cục Tuyên truyền đặc biệt, Cục Dân vận và Tuyên truyền đặc biệt, và nay là Cục Dân vận, Tổng cục Chính trị; dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, trực tiếp là Tổng cục Chính trị, sự phối hợp chặt chẽ của các cấp, các ngành trong và ngoài Quân đội, sự đùm bọc, chở che của Nhân dân, đã tích cực, chủ động giúp Trung ương Đảng và Quân ủy Trung ương đề ra những chính sách lớn có tính chiến lược, thực hiện đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế, góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Ngày nay, công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đang đặt ra những yêu cầu rất cao đối với công tác dân vận - tuyên truyền đặc biệt của Quân đội, đòi hỏi Quân đội ta phải nâng cao năng lực, trình độ, hiệu quả hoạt động của đội quân công tác. Cuộc đấu tranh để bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ, chủ yếu trên mặt trận kinh tế, chính trị và văn hóa; những mặt trận bên ngoài nhìn vào tưởng như yên tĩnh nhưng thực ra hết sức quyết liệt và phức tạp. Phát huy truyền thống, vận dụng sáng tạo đường lối, quan điểm của Đảng về công tác dân vận - tuyên truyền đặc biệt, trong thời gian tới cần quan tâm thực hiện tốt một số nội dung sau:

Một là, quán triệt thực hiện nghiêm đường lối, chủ trương lãnh đạo công tác dân vận theo tinh thần Nghị quyết 25-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI); Nghị quyết Đại hội XII của Đảng; Nghị quyết 49-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về thực hiện công tác dân vận trong tình hình mới; các cơ quan, đơn vị trong toàn quân cần bám sát địa bàn, nắm chắc tình hình, tích cực nghiên cứu, dự báo, tham mưu cho Đảng, Nhà nước, Quân đội đề ra những chủ trương, giải pháp công tác dân vận - tuyên truyền đặc biệt có hiệu quả. Phát huy các mô hình, điển hình “Dân vận khéo” với những cách làm sáng tạo, gắn với các phong trào, các cuộc vận động cách mạng... của Đảng, Nhà nước, Quân đội và địa phương. Tập trung tuyên truyền, vận động Nhân dân chấp hành nghiêm đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; xây dựng cơ sở chính trị, giúp dân xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế - xã hội, phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa, dịch bệnh. Tổ chức sơ, tổng kết, rút kinh nghiệm; tham mưu, đề xuất với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng ban hành các văn bản, nội dung, giải pháp phù hợp về công tác dân vận của Quân đội trong tình hình mới, nhất là hình thức, nội dung tham gia xây dựng cơ sở địa phương ở các địa bàn chiến lược, trọng điểm, địa bàn tôn giáo, khu công nghiệp, khu chế xuất; công tác dân vận ở các đoàn kinh tế quốc phòng... Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cùng với việc làm tốt công tác dân vận ở những địa bàn vùng sâu vùng xa, vùng căn cứ cách mạng, địa bàn trọng yếu về quốc phòng - an ninh, cần phải tích cực mở rộng công tác dân vận ở các đô thị, khu công nghiệp, khu chế xuất, tìm ra những hình thức dân vận mới phù hợp với môi trường đô thị, với các tầng lớp dân cư đô thị, đặc biệt là các tầng lớp trí thức, học sinh, sinh viên và công nhân..., triển khai có hiệu quả các hoạt động dân vận của Quân đội trong các sự kiện lớn của đất nước. Tiếp tục phát huy vai trò cán bộ tăng cường cơ sở của Bộ đội Biên phòng; đẩy mạnh công tác dân vận của lực lượng thường trực và dân quân tự vệ ở vùng đồng bào dân tộc, tôn giáo (trọng điểm là Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ). Tham mưu và phối hợp chặt chẽ với các địa phương xử lý kịp thời, đúng pháp luật các vụ việc phức tạp, nhất là các vụ việc liên quan đến việc quản lý đất quốc phòng ngay từ cơ sở, góp phần giữ vững an ninh chính trị - trật tự an toàn xã hội.

Hai là, thực hiện nghiêm túc sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, trực tiếp là Tổng cục Chính trị về tiếp tục đổi mới, tăng cường công tác tuyên truyền đặc biệt trong tình hình mới; hướng dẫn của Cục Dân vận về công tác dân vận - tuyên truyền đặc biệt trong nâng cao cảnh giác, sẵn sàng xử lý các tình huống trước những diễn biến mới, trong tác chiến bảo vệ Tổ quốc. Chủ động nghiên cứu nắm chắc đối tượng, tham mưu và tổ chức thực hiện công tác tuyên truyền đặc biệt sát với nhiệm vụ huấn luyện, diễn tập, sẵn sàng chiến đấu. Phối hợp với các lực lượng tuyên truyền các hoạt động đối ngoại quốc phòng, đối ngoại biên phòng và ngoại giao Nhân dân; thường xuyên nắm chắc tình hình trên tuyến biên giới và địa bàn trọng điểm để tham mưu, đề xuất, triển khai thực hiện có hiệu quả công tác dân vận - tuyên truyền đặc biệt, góp phần bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền, củng cố mối quan hệ hòa bình, hữu nghị các tuyến biên giới, biển đảo.

Ba là, chủ động tham mưu, tổ chức thực hiện tốt chính sách dân tộc, tôn giáo trong quân đội, nhất là trong nhiệm vụ tuyển quân, đào tạo, phát triển cán bộ, đảng viên là người dân tộc thiểu số, người có đạo, tạo nguồn cán bộ dân tộc thiểu số cho quân đội và địa phương. Tích cực tham mưu với Đảng, Nhà nước, Quân đội, cấp ủy, chính quyền địa phương và các cơ quan, đơn vị liên quan, triển khai, thực hiện có hiệu quả Đề án Chiến lược công tác dân tộc trong Quân đội đến năm 2020. Thường xuyên rút kinh nghiệm và vận dụng sáng tạo, phù hợp các nội dung, phương thức công tác dân vận ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào tôn giáo; phát huy tốt vai trò người có uy tín trong các dân tộc, tôn giáo. Phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương và các lực lượng, tham gia xử lý linh hoạt, kịp thời các vấn đề phức tạp liên quan đến đồng bào dân tộc, tôn giáo đúng đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Bốn là, tiếp tục đẩy mạnh xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trong Quân đội theo chỉ thị của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương. Nghiên cứu đề xuất và thực hiện nghiêm túc các hình thức phát huy dân chủ của các cơ quan đơn vị; hoạt động của Hội đồng quân nhân và các doanh nghiệp. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát; duy trì nền nếp sinh hoạt đối thoại dân chủ, khắc phục mọi biểu hiện dân chủ hình thức, giữ nghiêm kỷ luật, góp phần xây dựng cơ quan, đơn vị, địa phương vững mạnh.

Năm là, tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức, biên chế hệ thống cơ quan dân vận theo Quy chế công tác dân vận; lựa chọn bố trí những cán bộ tâm huyết, có năng lực và kinh nghiệm làm công tác dân vận, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, khu vực biên giới, trọng điểm về quốc phòng - an ninh. Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ về công tác dân vận, trước hết là cán bộ chính trị. Tăng cường công tác tập huấn, bồi dưỡng kiến thức kinh tế - xã hội, dân chủ, pháp luật, dân tộc, tôn giáo; nâng cao năng lực, trình độ và kỹ năng nghiệp vụ công tác dân vận cho đội ngũ cán bộ chuyên trách, cán bộ tăng cường cơ sở, các tổ công tác dân vận để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, quản lý, sử dụng đội ngũ cán bộ dân vận chuyên trách là con em đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào các tôn giáo. Tăng cường đầu tư kinh phí hoạt động, nghiên cứu, ứng dụng công nghệ thông tin, cơ sở vật chất cho công tác dân vận - tuyên truyền đặc biệt. Kết hợp tuyên truyền với thuyết phục nêu gương, làm tốt công tác dân vận trong nội bộ Quân đội để tạo động lực mới, học tập tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, xây dựng phong cách văn hóa quân sự của “Bộ đội Cụ Hồ”, làm nền tảng cho phong cách công tác dân vận của cán bộ, chiến sĩ Quân đội, lực lượng dân quân tự vệ và dự bị động viên. Chú trọng sơ kết, tổng kết thực tiễn, nghiên cứu phát triển lý luận công tác dân vận để không ngừng vận dụng sáng tạo, phù hợp và nâng cao hiệu quả công tác dân vận của Đảng trong Quân đội, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.