Bắc Sơn là xã miền núi biên giới thuộc TP. Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, có 4 dân tộc cùng chung sống với 363 hộ bằng 1.653 nhân khẩu; trong đó, dân tộc Dao và Sán Chỉ chiếm 75% dân số; trình độ văn hóa thấp hơn so với các xã vùng ven đô thị và là xã có điểm xuất phát thấp nhất so với 9 xã cùng triển khai xây dựng nông thôn mới của thành phố.

Trước đây, chuồng trại trâu bò chỉ được dựng sơ sài bằng tre gỗ ở gần nhà, gần đường biên giới; do vậy, ruồi muỗi, mùi xú uế luôn là nỗi ám ảnh kinh hoàng đến đời sống sinh hoạt của bà con. Từ ngày đàn trâu bò được rời xa, đường thôn ngõ xóm sạch sẽ hẳn lên, bà con ai cũng phấn khởi, vui mừng – ông Choỏng A Nhì (Chi hội trưởng Người cao tuổi) và anh Choỏng Cắm Dũng (Trưởng ban Mặt trận) đều là người Dao của thôn Phình Hồ sôi nổi cho biết.

Đồng thời với phong trào di rời chuồng trại chăn nuôi trâu bò, là phong trào vận động, hỗ trợ kinh phí để bà con xây nhà tiêu, nhà tắm hợp vệ sinh được chính quyền thôn, xã triển khai quyết liệt. Khi những gia đình cán bộ, đảng viên gương mẫu làm trước, bà con thấy sạch sẽ hơn, không còn mùi hôi thối, không bị ruồi bâu muỗi đốt, đã phấn khởi đăng ký với chính quyền địa phương xây nhà tiêu, nhà tắm hợp vệ sinh.

Gia đình bà Nịnh Thị Đò, dân tộc Sán Chỉ thôn Thán Phún, nhờ có khoản tiền tích lũy được nhờ biết đầu từ chăn nuôi lợn và trồng trà hoa vàng đã cất được ngôi nhà rộng hơn 100 m2 tường xây, nền lát gạch men sáng cóng, lợp ngói khang trang, chắc chắn hoàn thành vào tháng 10 năm 2017. Ngôi nhà có 5 phòng ngủ và phòng bếp với khá đầy đủ các vật dụng cần thiết: bếp ga, nồi cơm điện, tủ bát, bồn nước, tủ lạnh và bộ bàn ăn. Đặc biệt, gia chủ còn bố trí hẳn 01 phòng vệ sinh, 01 phòng tắm giặt khép kín ngay trong nhà, tất cả đều được lát gạch men và lắp đặt các thiết bị vệ sinh sáng bóng.

Nét mặt hồ hởi, nói tiếng phổ thông còn ngọng nghịu, bà Nịnh Thị Đò (43 tuổi) cho biết: “Lúc đầu định xây nhà để ở thôi, Nhà nước bảo làm thêm nhà vệ sinh cho sạch, thấy cũng đúng nên làm. Làm xong, bà con bảo đẹp và cũng về học làm theo”. Ông Giang Đình Lộng (Chủ tịch Mặt trận xã) thông tin thêm, vài năm trước nhiều bà con trong thôn đã xây nhà vệ sinh, nhưng đây là gia đình đầu tiên xây nhà vệ sinh chung với nhà ở, việc làm này được đa số bà con hưởng ứng, làm theo.

Cách đó chừng hơn 100m, một ngôi nhà đang tất bật thi công đổ mái. Chủ nhân là ông Hoành A Hồ (người dân tộc Sán Chỉ, 51 tuổi) phấn khởi giới thiệu với tôi ngôi nhà một tầng rộng 120 m2 , đổ bê tông mái bằng; gồm 3 phòng ngủ, 01 phòng khách, 01 bếp và 01 khu vệ sinh khép kín nằm liền kề gian bếp.

Ngay phía sau ngôi nhà đang xây là khu công trình phụ, gồm nhà tắm và nhà vệ sinh rộng 7 m2 xây xong hồi tháng 8/2016, được địa phương hỗ trợ 3,5 triệu đồng. Nhận thấy, công trình phụ làm khép kín trong nhà tiện lợi hơn nên ông Hồ đã thiết kế thêm khu phụ trong ngôi nhà đang xây, còn khu phụ cũ vẫn giữ lại để những khi đông người dùng đến kẻo lãng phí.

Khi chưa có công trình phụ, đàn ông thì tắm tự do, đàn bà thì dùng bao tải rách quây vào góc bếp làm nơi tắm giặt rất tạm bợ; mỗi lần đi vệ sinh thì rất khó chịu bởi mùi hôi thối nồng nặc, muỗi rãi châm ngứa ngáy. Nhưng bây giờ thì thoải mái lắm, bởi nhà ai cũng có nhà tắm, nhà vệ sinh tự hoại để giữ gìn môi trường, nâng cao sức khỏe. Ông Hoành A Hồ rôm rả kể.

Hộ ông Nình A Cặm (48 tuổi) ở đối diện nhà ông Hoành A Hồ cũng được Nhà nước hỗ trợ 3,5 triệu đồng xây nhà vệ sinh năm 2016, nhưng do nhỏ quá (khoảng 2m2) mà gia đình đông người nên vẫn dùng chung chuồng lợn làm nhà tiêu. Thấy bà con trong thôn đều sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh rộng rãi sạch sẽ, nên ông đang phấn đấu dành dụm tiền sửa lại ngôi nhà để ở cho cao ráo mát mẻ và xây nhà vệ sinh rộng rãi để dùng cho khỏi dơ bẩn.

Theo ông Phùng Đình Hùng (Chủ tịch UBND xã Bắc Sơn), đến nay 94% hộ dân trong xã đã có nhà tiêu, nhà tắm, bể nước sinh hoạt hợp vệ sinh; nhiều hộ dùng Biogas trong chăn nuôi cho sạch sẽ; không còn nhà tạm, nhà dột nát; 100% nhà ở của bà con được đảm bảo 3 cứng (tường cứng, nền cứng, mái cứng); đặc biệt, ở hai thôn xây dựng kiểu mẫu (Thán Phún và Phình Hồ) 11,5/11,5km đường trục thôn được cứng hóa (100%), 12,9/13,58km đường ngõ xóm đổ bê tông không bị lầy lội vào mùa mưa (95%), các tuyến đường đều có cây bóng mát, cây trồng viền và bồn hoa được cắt tỉa gọn gàng hai bên đường.

Đời sống của đồng bào miền núi xã Bắc Sơn được cải thiện rõ rệt, diện mạo làng quê khang trang sạch đẹp, nhưng quan trọng hơn những thói quen sinh hoạt, ăn ở mất vệ sinh ăn sâu bám rễ vào tâm thức ngàn đời nay của đồng bào người Dao, người Sán Chỉ nơi đây đã được thay đổi. Một nhịp sống mới biết sử dụng thiết bị vệ sinh hiện đại để giữ gìn sức khỏe cho gia đình, hành động có trách nhiệm với môi trường sống, đang lan tỏa và trở thành điểm sáng cùng điểm tô cho nông thôn mới của đồng bào miền núi xã vùng biên./.

Hoàng Phong