“Gia đình mình và bà con trong bản từ lâu rồi vẫn sinh hoạt như vậy mà. Cần gì phải có 1 chỗ đi vệ sinh riêng, chỗ nào đi mà chả được, có sao đâu”. Đó là tư tưởng, nếp sống cố hữu của nhiều hộ đồng bào Mông thôn Ngòi Khù, xã Đạo Viện. Thôn đa phần là hộ nghèo, cận nghèo, 100% dân tộc Mông. Từ một thôn với nhiều hộ không có nhà tiêu, đến nay 29/29 hộ dân đều có nhà tiêu hợp vệ sinh. Điều khó tin ấy lại là sự thật khiến 3 đoàn nước ngoài và 10 đoàn trong nước đã đến tận nơi mục sở thị. Để có được kết quả ấy có công lớn của bà Giàng Thị Chía, Bí thư Chi bộ thôn.

Bắt đầu từ năm 2016 khi xã phát động phong trào làm tiêu hợp vệ sinh, “miệng nói tay làm”, bà Chía đã tiên phong trong việc làm nhà tiêu hợp vệ sinh dội nước trị giá 2 triệu đồng cho gia đình. Sau đó, bà cùng chi bộ chỉ đạo các đoàn thể thôn phối hợp với thôn tuyên truyền, vận động đến từng hộ dân. Trong quá trình làm nhà tiêu, hộ nào khó khăn, bà Chía ứng tiền trước mua nguyên vật liệu. Rồi bà giám sát chất lượng từng nhà tiêu của hộ dân theo đúng thiết kế quy định. Bà đến tận hộ, kiểm tra từng nhà tiêu; nhà tiêu của hộ nào chưa sạch sẽ, bà lập tức dọn vệ sinh, hướng dẫn, tuyên truyền để người dân hiểu... Từ đó, hộ nào cũng gìn giữ nhà tiêu sạch sẽ không thì ngại với bà Chía lắm. Người Mông ở Đạo Viện chiếm trên 23% dân số. Giờ đây, nhiều hộ Mông trong xã tin và làm theo bà Chía làm nhà tiêu hợp vệ sinh. Xã đã hoàn thành mục tiêu đề ra. Bà Chía phấn khởi chia sẻ: “Giờ đây người dân trong thôn đều thấy được hiệu quả của nhà tiêu hợp vệ sinh đối với sức khỏe, cuộc sống của gia đình mình”.

Lãnh đạo Trạm Y tế xã Phú Thịnh tư vấn cho người dân của xã về thiết kế nhà tiêu  hợp vệ sinh theo quy định của Bộ Y tế

Xã Phú Thịnh cũng là một trong những xã tiêu biểu trong thực hiện vận động bà con làm nhà tiêu hợp vệ sinh. Từ xã có tỷ lệ nhà tiêu hợp vệ sinh đạt 28% năm 2016, chưa đầy 2 năm, tỷ lệ đã nâng lên gần 70%. Tại 4 thôn đặc biệt khó khăn của xã tỷ lệ nhà tiêu hợp vệ sinh tăng mạnh. Điển hình như thôn Mỹ Lộc, từ 33,8% tăng lên 77,9%; thôn Nghẹt từ 1,9% tăng lên 50%. Thời gian qua, UBND xã đặc biệt quan tâm, chỉ đạo, giám sát việc thực hiện làm nhà vệ sinh hợp vệ sinh. Để khuyến khích người dân thực hiện, cùng với công tác tuyên truyền, vận động, lãnh đạo xã đã đưa ra giải pháp hỗ trợ người dân tiền vận chuyển ống cống làm bể chứa nhà tiêu. Đây đã trở thành  một đòn bẩy quan trọng. Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ y tế xã, tổ chức Hội Phụ nữ xã đã tích cực xuống thôn, bản tuyên truyền vận động đến từng hộ dân; đảng viên, đầu ngành của các thôn đều gương mẫu, tích cực vận động tuyên truyền, thậm chí cầm tay, chỉ việc đến từng hộ. Tiêu biểu là ông Phạm Ngọc Mạnh, Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Mỹ Lộc sử dụng máy xúc của gia đình hỗ trợ 15 hộ dân đào hố đặt ống cống; ông Lý Văn Rau, Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Nghẹt hỗ trợ 5 triệu đồng cho 10 hộ dân có hoàn cảnh khó khăn trong thôn làm nhà tiêu... Đó chỉ là 2 trong số nhiều điển hình “dân vận khéo” của xã trong thực hiện dự án. 

“Người người, nhà nhà trong thôn, trong xã đua nhau làm nhà tiêu hợp vệ sinh, mình không làm được cảm thấy xấu hổ lắm” - bà Bàn Thị Phượng, thôn Nghẹt, xã Phú Thịnh cười nói. Mặc dù là hộ nghèo, gia đình bà cũng cố gắng xoay xỏa làm được nhà tiêu với trị giá 900 nghìn đồng (chưa tính tiền công). Ở cái tuổi 60, bà mới thấu hiểu cuộc sống của mình đỡ khốn khổ biết bao nhiêu khi được giải quyết nhu cầu thiết yếu của mình ở nơi sạch sẽ. Giờ ngẫm đến nhà tiêu tạm bợ trước kia, bà chợt rùng mình, chắc chắn không bao giờ có thể bước chân vào chốn đó được nữa. 

Trước đó, nhiều người đã nghĩ khó có thể thực hiện được mục tiêu đề ra bởi để thay đổi nhận thức, thói quen của người dân, đặc biệt là đồng bào vùng dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện về việc xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh “khó như... hái sao trên trời vậy”. Nhưng thực tế, kết quả đã vượt trên cả mong đợi. Thay đổi nếp sống, nếp nghĩ ăn sâu vào tiềm thức, thói quen của đồng bào dân tộc thiểu số. Việc cải tạo và làm mới nhà tiêu theo mô hình dội nước đã được trên 95% người dân trên địa bàn huyện Yên Sơn áp dụng.

Đến năm 2020, toàn huyện sẽ có 16 xã thực hiện Chương trình Vệ sinh toàn xã. Chương trình đưa ra mục tiêu 100% số hộ dân thuộc dự án có nhà vệ sinh; trong đó 70% số hộ có nhà tiêu hợp vệ sinh. Khi nhận thức, thái độ, hành vi của người dân về vệ sinh môi trường, vệ sinh cá nhân thay đổi thì quãng đường đến đích của Chương trình Vệ sinh toàn xã dần trở nên ngắn hơn. Điều đó cũng chứng minh rằng, “dân vận khéo” chính là chìa khóa để tạo nên thành công của nhiều chương trình, dự án thiết thực đối với người dân.

Thúy Hằng