Việt Nam là một quốc gia có nhiều loại hình tín ngưỡng, tôn giáo; với 95% dân số có đời sống tín ngưỡng, tôn giáo, hiện tại có khoảng 25 triệu người theo các tôn giáo khác nhau. Nghị quyết của Đảng khẳng định: “Công tác tôn giáo là vấn đề chiến lược có ý nghĩa rất quan trọng”(1). Bởi quần chúng tôn giáo là một lực lượng quan trọng của cách mạng, có những đóng góp to lớn vào sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước. Đồng thời, tôn giáo ở Việt Nam luôn bị các thế lực xấu, thù địch triệt để lợi dụng để thực hiện các lợi ích cá nhân và mưu đồ chính trị.
Thực hiện quan điểm đổi mới của Đảng về tôn giáo và công tác tôn giáo, qua hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết số 25-NQ/TW (khóa IX) về công tác tôn giáo và các chủ trương, nhiệm vụ công tác tôn giáo trong Văn kiện Đại hội XI của Đảng, công tác tôn giáo được các cấp ủy đảng quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện, đạt được nhiều kết quả tích cực. Thể hiện rõ nhất là tư tưởng mặc cảm, định kiến với tôn giáo trong xã hội đã giảm rõ rệt; coi đồng bào có tôn giáo là bộ phận quan trọng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nhìn nhận sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo cũng là sinh hoạt văn hóa bình thường của nhân dân, quần chúng có đạo. Đặc biệt, việc thể chế hóa chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo phù hợp với quan điểm của Đảng có bước tiến triển mạnh mẽ, với việc Hiến pháp năm 2013 được ban hành thể hiện đúng bản chất quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo là quyền con người; trên cơ sở đó, Quốc hội khóa XIII đã đưa vào chương trình xây dựng Dự thảo Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo. Nhằm giải quyết những bất cập trong công tác quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo, Chính phủ đã ban hành Nghị định 92/2012/NĐ-CP về hướng dẫn thi hành Pháp lệnh Tín ngưỡng, Tôn giáo; cơ quan quản lý nhà nước về tôn giáo đã có hướng dẫn cụ thể các quy định về thủ tục hành chính tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân tôn giáo và giúp cho công tác quản lý nhà nước về tôn giáo ngày càng đi vào nền nếp hơn.
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng chỉ rõ: “Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo, phát huy những giá trị văn hoá, đạo đức tốt đẹp của các tôn giáo. Quan tâm và tạo điều kiện cho các tổ chức tôn giáo sinh hoạt theo hiến chương, điều lệ của tổ chức tôn giáo đã được Nhà nước công nhận, theo quy định của pháp luật, đóng góp tích cực cho công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước. Đồng thời chủ động phòng ngừa, kiên quyết đấu tranh với những hành vi lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc hoặc những hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo trái quy định của pháp luật”(2).
Quán triệt và thực hiện công tác tôn giáo theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, các cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội tập trung thực hiện tốt những nội dung sau:
1- Trước hết, cần tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ của hệ thống chính trị và đông đảo quần chúng nhân dân những quan điểm mới của Đảng về tôn giáo và công tác tôn giáo. Khẳng định: Tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân, đang và sẽ tồn tại cùng dân tộc trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta; đồng bào tôn giáo là bộ phận quan trọng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Từ nhận thức mới này để tiếp tục khắc phục những nhận thức thiển cận về tôn giáo, xoá bỏ mặc cảm, phân biệt đối xử vì lý do tôn giáo, tôn trọng những điểm khác biệt không trái với lợi ích chung của quốc gia - dân tộc; đề cao tinh thần dân tộc, truyền thống yêu nước, nhân nghĩa, khoan dung để tập hợp, đoàn kết mọi người Việt Nam vào mặt trận chung, tăng cường sự đồng thuận xã hội. Chú trọng tới công tác xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, đoàn kết đồng bào theo các tôn giáo khác nhau, đoàn kết đồng bào theo tôn giáo và đồng bào không theo tôn giáo, trên cơ sở lấy mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” làm điểm tương đồng, tạo động lực, nguồn lực to lớn trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
2- Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo. Đây là vấn đề quan trọng đưa Nghị quyết của Đảng đi vào cuộc sống, đảm bảo thực sự quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của con người theo Hiến pháp 2013. Mục tiêu của công tác quản lý không chỉ là việc hướng dẫn các hoạt động tôn giáo tuân thủ pháp luật, mà điều có tác dụng cơ bản và lâu dài là phải tạo hành lang pháp lý đẩy đủ cho các hoạt động tôn giáo, thuận lợi cho công tác quản lý nhà nước về tôn giáo.
Thực tế tình hình tôn giáo luôn có những vấn đề mới đặt ra cần phải được điều chỉnh, trong khi các chính sách, pháp luật còn có những bất cập. Vì vậy, nhiệm kỳ 2016 - 2020, Quốc hội dự kiến ban hành Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo; cơ quan quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo cần đẩy mạnh công tác nghiên cứu, tổng kết thực tiễn để kịp thời hướng dẫn, bổ sung, điều chỉnh chính sách, pháp luật cho phù hợp; xây dựng ý thức hoạt động tôn giáo tuân thủ pháp luật. Quan tâm củng cố tổ chức bộ máy làm công tác quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo các cấp theo tinh thần Kết luận số 78-KL/TW, ngày 14/12/2013 của Bộ Chính trị (khóa XI); nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo của hệ thống chính trị, nhất là ở cơ sở.
3- Văn kiện Đại hội XII của Đảng nhấn mạnh: Phát huy những giá trị văn hoá, đạo đức tốt đẹp của các tôn giáo. Thực tế cho thấy, giáo lý, giáo luật và những lời răn dạy của các tôn giáo đều hướng con người làm lành, tránh ác, yêu thương con người, yêu thương đồng loại. Quá trình hội nhập và mở cửa, mặt trái của cơ chế thị trường, của toàn cầu hoá đang làm mai một những giá trị bản sắc văn hoá của dân tộc, tha hoá đạo đức, lối sống của một bộ phận con người thì những răn dạy, hướng thiện đó cũng góp phần vào việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hoá, đạo đức tốt đẹp của dân tộc. Bên cạnh đó, các hoạt động xã hội, từ thiện, nhân đạo của tôn giáo cũng góp phần cùng với các cấp, các ngành chung tay giải quyết những vấn đề bức xúc của xã hội.
Như vậy, cần quan tâm chỉ đạo và có những giải pháp, chính sách tạo điều kiện cho tổ chức, chức sắc, tín đồ tôn giáo phát huy những yếu tố tích cực, hướng thiện trong văn hoá, đạo đức tôn giáo và những hoạt động xã hội, từ thiện phục vụ cho lợi ích của cộng đồng, nhất là các hoạt động y tế, giáo dục, chăm sóc người bị bệnh hiểm nghèo... theo quy định của pháp luật.
4- Thực hiện tốt công tác vận động quần chúng với các nội dung chủ yếu: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước, ý thức công dân, quan tâm chăm lo, nâng cao đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần cho đồng bào có đạo; tạo điều kiện cho các tổ chức tôn giáo sinh hoạt theo hiến chương, điều lệ của tổ chức tôn giáo đã được Nhà nước công nhận, đúng quy định của pháp luật. Trong đó, các cấp ủy, chính quyền cần quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo giải quyết hợp lý các nhu cầu hoạt động tôn giáo của tổ chức tôn giáo như: Tổ chức lễ nghi, sinh hoạt tôn giáo; việc đào tạo, bổ nhiệm chức sắc; giải quyết đất đai, xây sửa cơ sở thờ tự…. Chú trọng công tác vận động chức sắc, cốt cán tôn giáo nhằm phát huy vai trò của chức sắc, cốt cán trong vận động tín đồ, tổ chức tôn giáo đồng hành cùng dân tộc.
5- Chủ động phòng ngừa, kiên quyết đấu tranh với những hành vi lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo. Tôn trọng và đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, giải quyết đúng đắn và đầy đủ nhu cầu tín ngưỡng, tôn giáo của quần chúng là cơ sở để đấu tranh có hiệu quả chống việc lợi dụng tôn giáo. Đồng thời, chủ động phòng ngừa, kiên quyết đấu tranh chống sự lợi dụng tôn giáo là tạo môi trường sinh hoạt tôn giáo lành mạnh, điều kiện đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo được thực hiện tốt. Đây là hai mặt của một vấn đề có sự tác động qua lại lẫn nhau, trong đó nhấn mạnh việc chủ động quan tâm giải quyết các nhu cầu hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo chính đáng, theo pháp luật của quần chúng tôn giáo, từ đó loại bỏ những nguyên cớ mà các thế lực xấu có thể lợi dụng kích động, xuyên tạc; quần chúng yên tâm, tin tưởng vào sự lãnh đạo, quản lý của Đảng và Nhà nước, tự giác đấu tranh với những hành vi lợi dụng tôn giáo chống đối Đảng, Nhà nước và chế độ.
6- Đề cao nhận thức thức, trách nhiệm của các tổ chức trong hệ thống chính trị, trong đó cấp ủy, tổ chức đảng giữ vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, kịp thời quán triệt Nghị quyết, các văn bản của Đảng về công tác tôn giáo. Trọng tâm là Kết luận số 57-KL/TW, ngày 03/01/2009 của Bộ Chính trị (khóa X) Về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 (khóa IX) “Về công tác tôn giáo”; Thông báo số 148-TB/TW của Bộ Chính trị (khóa X) “Về giải quyết nhà đất có liên quan đến tôn giáo”; Kết luận số 101-KL/TW của Ban Bí thư (khóa XI) “Về chủ trương công tác đối với đạo Tin Lành”... và các văn bản của Đảng về công tác tôn giáo mới được ban hành, từ đó đề ra chủ trương, định hướng công tác tôn giáo phù hợp với thực tiễn địa phương, cơ sở.
Làm tốt công tác giáo dục tư tưởng trong các tầng lớp nhân dân, đồng bào có đạo. Thực hiện công tác quy hoạch, bồi dưỡng, đào tạo, bố trí, sử dụng cán bộ có lập trường tư tưởng chính trị vững vàng, có phẩm chất, năng lực làm công tác dân vận, công tác tôn giáo. Quan tâm công tác phát triển đảng viên là người có đạo, xây dựng cốt cán trong tôn giáo; hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện, bảo đảm các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, chủ trương, nhiệm vụ của cấp uỷ các cấp được triển khai thực hiện có hiệu quả.
Các cấp chính quyền kịp thời thể chế hoá chủ trương của Đảng thành chính sách, pháp luật, chương trình, nhiệm vụ cụ thể về công tác tôn giáo. Tăng cường công tác quản lý, hướng dẫn tổ chức, cá nhân hoạt động tôn giáo tuân thủ pháp luật; chăm lo đến đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, trong đó có quần chúng tôn giáo bằng các chính sách phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội; đảm bảo thực hiện nhiệm vụ giữ gìn an ninh, trật tự an toàn xã hội, đấu tranh có hiệu quả với các hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo.
Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động nhằm tập hợp đông đảo quần chúng tôn giáo tham gia vào tổ chức; bồi dưỡng, xây dựng nhân tố cốt cán, điển hình; tuyên truyền, vận động chức sắc, nhà tu hành, tín đồ tôn giáo tham gia tích cực các phong trào thi đua yêu nước. Nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của quần chúng tôn giáo để phản ánh, kiến nghị với Đảng, Nhà nước bổ sung, sửa đổi các chính sách cho phù hợp, kịp thời giải quyết các nhu cầu hoạt động tôn giáo chính đáng của tổ chức, chức sắc, tín đồ tôn giáo; phối hợp với chính quyền, các cơ quan chức năng trong vận động, giải quyết các vụ việc phức tạp liên quan đến tôn giáo.
1. Nghị quyết số 25-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá IX) về công tác tôn giáo.
2. Văn kiện Đại hội XII của Đảng, Nxb CTQG, H.2016, tr.165.