Hải Phòng là thành phố trực thuộc Trung ương, trung tâm công nghiệp, dịch vụ, cảng biển lớn nhất ở phía Bắc, một cực tăng trưởng trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, đồng thời cũng là trung tâm chính trị, văn hoá, xã hội... quan trọng của vùng. Những năm qua, trong bối cảnh kinh tế đất nước còn nhiều khó khăn, thách thức, song tình hình kinh tế - xã hội thành phố tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng khá. Giai đoạn 2010 - 2015, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) tăng bình quân 8,67%/năm. Năm 2016, kinh tế thành phố tăng trưởng cao, tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) tăng 11% so với cùng kỳ; thu nội địa đạt trên 17.000 tỷ đồng, tiếp tục đột phá về thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước, riêng thu hút vốn FDI của thành phố dẫn đầu cả nước, đạt trên 2,9 tỷ USD. Để đạt được kết quả đó, những năm qua, Hải Phòng đã có nhiều chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Từ năm 2014 đến nay, Hải Phòng đã triển khai 224 dự án, với tổng diện tích đất thu hồi là 4.597ha (trong đó diện tích đất đã thu hồi là hơn 1.329 ha, số tiền bồi thường, hỗ trợ trên 9.727 tỷ đồng), với 17 khu công nghiệp. Nhiều dự án, công trình trọng điểm được khởi công và đưa vào hoạt động đã tạo động lực mới cho sự phát triển của thành phố.
Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện các công trình, dự án, yêu cầu quan trọng nhất đặt ra cho thành phố là phải đáp ứng kịp thời nhu cầu mặt bằng sạch và phải ổn định sinh hoạt, chăm lo cho đời sống Nhân dân ở các khu vực bị thu hồi đất. Ngày 16/4/2008, Ban Thường vụ Thành ủy Hải Phòng đã ban hành Nghị quyết số 19-NQ/TU về nhiệm vụ, giải pháp đẩy mạnh công tác giải phóng mặt bằng, với quan điểm: “Công tác thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, tạo được sự đồng thuận trong Nhân dân”, trong đó “…Phải thực hiện song song hai nhiệm vụ: vừa tuyên truyền, vừa vận động, vừa lắng nghe tâm tư nguyện vọng của người bị thu hồi đất để có thể nắm bắt, xử lý kịp thời các khó khăn, vướng mắc phát sinh” và “Công tác tuyên truyền vận động phải thực hiện trước một bước và trong suốt quá trình thu hồi đất giải phóng mặt bằng…”. Ngày 25/9/2008, UBND thành phố Hải Phòng ban hành Quyết định số 1584/2008/QĐ-UBND về thực hiện dân chủ trong công tác giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất để thể chế hóa, cụ thể hóa chủ trương của Thành ủy... Trên cơ sở đó, các cấp ủy đảng, chính quyền, hệ thống dân vận, MTTQ, các đoàn thể chính trị - xã hội thành phố đã tích cực vào cuộc, coi thực hiện công tác dân vận là một nội dung, nhiệm vụ quan trọng gắn với công tác đền bù, giải phóng mặt bằng phục vụ các công trình dự án phát triển kinh tế - xã hội và đạt được những kết quả tích cực.
Các cấp ủy đảng thành phố đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và quy định của địa phương về công tác giải phóng mặt bằng; chỉ đạo các cấp chính quyền tăng cường công tác quản lý Nhà nước về đất đai, thực hiện đúng các quy định, quy trình, đảm bảo dân chủ, công khai để cho người dân biết, tham gia ý kiến và giám sát; tổ chức việc đối thoại, tiếp công dân để giải quyết các khiếu nại có liên quan; thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện công tác đền bù, giải phóng mặt bằng.
Chính quyền thành phố thực hiện công khai các nội dung theo quy định; tổ chức cho người bị thu hồi đất tham gia ý kiến trước khi quyết định về cơ cấu bố trí tái định cư và nguyên tắc bốc thăm, phân bổ tái định cư, phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư...; mời đại diện các tổ chức dân vận, MTTQ, các đoàn thể chính trị - xã hội tham gia Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của dự án; quan tâm tạo điều kiện để Nhân dân kiểm tra, giám sát công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; thường xuyên lắng nghe tiếp thu ý kiến, đối thoại, giải quyết khiếu nại, tố cáo của Nhân dân trong quá trình thực hiện dự án.
Ban Dân vận các cấp đã tích cực tham mưu cho cấp ủy chỉ đạo các địa phương, đơn vị thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước, quy định của địa phương về công tác giải phóng mặt bằng; chỉ đạo công tác tuyên tuyền, vận động, nâng cao vai trò, ý thức, trách nhiệm của các cấp chính quyền, nhất là người đứng đầu trong việc công khai minh bạch, đảm bảo quy trình, đúng pháp luật, thực hiện công tác dân vận chính quyền, thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, gắn với đảm bảo quyền lợi chính đáng, hợp pháp của người dân bị thu hồi đất; tăng cường công tác đối thoại giữa người đứng đầu chính quyền với Nhân dân có đất bị thu hồi. Ban Dân vận các cấp cũng chủ động, tích cực phối hợp với MTTQ, các đoàn thể chính trị - xã hội, chính quyền các cấp đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện giải phóng mặt bằng với nhiều nội dung, hình thức đa dạng, phong phú như: thành lập các tổ tuyên truyền, vận động, thông qua các buổi gặp gỡ trao đổi tại gia đình, các buổi sinh hoạt chi bộ, chi đoàn, chi hội tại khu dân cư… giúp người dân hiểu rõ về lợi ích của dự án, quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm của các bên liên quan. Tăng cường công tác nắm bắt tình hình tư tưởng, tâm trạng, nguyện vọng của Nhân dân tại các vùng dự án, nâng cao chất lượng công tác dự báo tình hình, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền giải quyết kịp thời nhiều kiến nghị, bức xúc của Nhân dân, giúp ổn định tình hình ngay từ cơ sở.
Đến nay, tại nhiều cơ quan, sở, ngành, MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội của thành phố và hầu hết các quận, huyện đều đã xây dựng và nhân rộng được các mô hình “Dân vận khéo”, cách làm hay, sáng tạo trong quá trình thực hiện quy hoạch, giải phóng mặt bằng, thu hồi đất, tái định cư để đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội. Tiêu biểu như: Quận Hồng Bàng với dự án Khu đô thị Vinhomes Riverside Hải Phòng; quận Hải An với các dự án đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, đường Tân Vũ - Lạch Huyện, đầu tư mở rộng Cảng hàng không quốc tế Cát Bi, cầu Bạch Đằng, mở rộng cảng Hải Phòng giai đoạn 2, cảng Đình Vũ; huyện Thủy Nguyên với dự án Khu công nghiệp VSIP, Nhà máy đóng tàu Damen – Sông Cấm; huyện Vĩnh Bảo với dự án xây dựng Cụm công nghiệp Tân Liên, dự án cải tạo nâng cấp Quốc lộ 10; huyện Cát Hải với dự án đường Tân Vũ - Lạch Huyện, cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng...
Có thể khẳng định những năm qua công tác dân vận trong giải phóng mặt bằng phục vụ các công trình, dự án của thành phố Hải Phòng đã được các cấp ủy đảng quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, huy động được cả hệ thống chính trị và các tầng lớp quần chúng Nhân dân vào cuộc, qua đó giúp ổn định đời sống của Nhân dân; củng cố mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân; các công trình, dự án được triển khai đúng tiến độ, góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Các cấp chính quyền đã quan tâm phối hợp làm công tác dân vận; lắng nghe tâm tư, nguyện vọng, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và Nhân dân; thực hiện dân chủ, công khai, minh bạch các quy trình, thủ tục, các khâu trong công tác giải phóng mặt bằng. Hệ thống dân vận, MTTQ, các đoàn thể các cấp đã tích cực, chủ động vào cuộc thể hiện rõ vai trò trong công tác tham mưu, tuyên truyền, vận động Nhân dân, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân trong giải phóng mặt bằng, với nhiều cách làm hay, sáng tạo, để huy động được đội ngũ quần chúng cốt cán, có uy tín, mối quan hệ gia đình, dòng họ, làng xã cùng tham gia vận động...
Tuy nhiên, việc thực hiện công tác dân vận trong giải phóng mặt bằng của thành phố cũng còn có một số hạn chế như: sự bất cập, thiếu đồng bộ, chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn của cơ chế, chính sách đền bù, giải phóng mặt bằng nên quyền lợi của người dân có lúc, có nơi chưa được bảo đảm. Một số cấp ủy, chính quyền nhận thức chưa đầy đủ về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của công tác dân vận nên chưa quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện. Việc thực hiện công khai, minh bạch, dân chủ ở một số khâu trong công tác giải phóng mặt bằng của chính quyền một số địa phương còn chưa tốt; vai trò, năng lực quản lý đất đai ở một số cơ quan, tổ chức, cá nhân nhất là ở cơ sở còn hạn chế; còn tình trạng gây khó khăn, phiền hà cho Nhân dân làm phát sinh “điểm nóng”, khiếu nại, tố cáo kéo dài, vượt cấp. Công tác phối hợp giữa chính quyền với hệ thống dân vận, MTTQ, các đoàn thể có lúc, có nơi chưa thường xuyên, thiếu chặt chẽ. Hệ thống dân vận, MTTQ, các đoàn thể ở một số địa phương chưa quan tâm đúng mức đến công tác dân vận trong giải phóng mặt bằng; một số cán bộ còn hạn chế về khả năng tuyên truyền, vận động, giải thích, thuyết phục Nhân dân; chưa thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong công tác tham mưu, phối hợp, triển khai thực hiện nhiệm vụ. Công tác nắm bắt tình hình tư tưởng, tâm trạng, nguyện vọng của Nhân dân khu vực thực hiện dự án có lúc còn chậm, chưa sâu sát, kịp thời.
Từ thực tiễn công tác dân vận tham gia giải phóng mặt bằng thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội, Ban Dân vận Thành ủy Hải Phòng đã rút ra một số kinh nghiệm sau:
Thứ nhất, khi triển khai thực hiện dự án, công tác vận động quần chúng phải được đi trước một bước; coi tuyên truyền, vận động, thuyết phục là biện pháp chính, ưu tiên, cưỡng chế thực hiện là biện pháp cuối cùng.
Thứ hai, phải có sự phối hợp chặt chẽ, thống nhất, nhịp nhàng, thường xuyên, liên tục giữa chính quyền với hệ thống dân vận, MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội khi thực hiện công tác dân vận trong giải phóng mặt bằng.
Thứ ba, thực hiện nghiêm túc công khai, minh bạch, dân chủ theo phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trong mọi khâu của quá trình giải phóng mặt bằng.
Thứ tư, hệ thống dân vận, MTTQ và các đoàn thể cần kịp thời nắm bắt tình hình, tâm trạng, tư tưởng, nguyện vọng của những người có đất bị thu hồi để kiến nghị cơ quan có thẩm quyền giải quyết thỏa đáng, dứt điểm, phòng ngừa và ngăn chặn phát sinh “điểm nóng” trong quá trình giải phóng mặt bằng và sau tái định cư nhằm phát sinh đơn thư khiếu nại, tố cáo về sau.
Thứ năm, cán bộ, công chức nhất là người đứng đầu cấp ủy, chính quyền phải nêu cao tinh thần trách nhiệm, nhận phần khó về mình, không né tránh, ngại va chạm, tăng cường đối thoại trực tiếp, dân chủ để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, giải quyết thỏa đáng, nhanh chóng, dứt điểm những nguyện vọng của người có đất bị thu hồi theo hướng có lợi nhất cho người dân trên cơ sở tuân thủ những quy định của pháp luật.
Ngày 22/3/2017, tại Hội nghị trao đổi kinh nghiệm công tác dân vận trong giải phóng mặt bằng thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội do Ban Dân vận Thành ủy Hải Phòng và Quận ủy Hồng Bàng phối hợp tổ chức, đồng chí Nguyễn Thị Nghĩa, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hải Phòng yêu cầu: Trong thời gian tới các cấp ủy đảng thành phố phải quán triệt sâu sắc và nhận thức đầy đủ về vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác dân vận tham gia giải phóng mặt bằng; trách nhiệm thực hiện công tác dân vận là của cả hệ thống chính trị, của mọi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên và các đoàn thể nhân dân.